سیستم ایمنی بدن برای محافظت در برابر عوامل بیماریزا از مجموعهای از مکانیسمهای دفاعی استفاده میکند که یکی از مهمترین آنها سیستم مکمل (Complement System) است. در این سیستم، پروتئین C3 نقش کلیدی در آغاز و تنظیم پاسخ ایمنی دارد. اندازهگیری سطح C3 در خون میتواند سرنخهایی حیاتی درباره فعالیت سیستم ایمنی، عفونتها، بیماریهای خودایمنی و اختلالات ایمنی ارائه دهد.
پروتئین C3 چیست و چه کاری انجام میدهد؟
C3 یکی از اصلیترین اجزای سیستم مکمل است که پس از فعالسازی به دو قطعه C3a و C3b شکسته میشود:
- C3a موجب جذب سلولهای ایمنی به محل التهاب (کموتاکسی) میشود
- C3b با چسبیدن به سطح میکروبها، آنها را برای فاگوسیتوز آماده میکند (اپسونیزاسیون)
- در نهایت، این فرآیند به تخریب عوامل عفونی منتهی میشود
چه زمانی پزشک آزمایش پروتئین C3 را تجویز میکند؟
آزمایش C3 معمولاً برای بررسی یا پایش موارد زیر انجام میشود:
-
بیماریهای خودایمنی مانند لوپوس (SLE)
-
گلومرولونفریت و دیگر بیماریهای التهابی کلیه
-
عفونتهای شدید یا سپسیس
-
بررسی نقص ایمنی مادرزادی در کودکان
-
همراه با C4 برای ارزیابی جامعتر سیستم مکمل
محدوده نرمال و تفسیر نتایج
محدوده نرمال C3: تقریباً بین ۹۰ تا ۱۸۰ میلیگرم در دسیلیتر (مقدار دقیق بسته به آزمایشگاه ممکن است متفاوت باشد)
🔻 کاهش سطح C3 ممکن است نشاندهنده موارد زیر باشد:
-
فعال بودن بیماری لوپوس (SLE)
-
گلومرولونفریت پسااسترپتوکوکی
-
نقص مادرزادی در تولید C3 (در کودکان با عفونتهای مکرر)
-
سپسیس یا فعالسازی بیشازحد سیستم ایمنی
🔺 افزایش سطح C3 نیز ممکن است در موارد زیر دیده شود:
-
عفونتهای باکتریایی فعال
-
التهابهای شدید
-
بیماریهای مزمن مانند دیابت کنترلنشده
نکات مهم در انجام و تفسیر آزمایش
-
نیازی به ناشتایی نیست، اما بهتر است با تجویز پزشک انجام شود
-
مصرف داروهای ایمونوساپرسانت یا کورتیکواستروئیدها میتواند سطح C3 را تغییر دهد
-
معمولاً همراه با سایر تستها مانند C4، CRP، ESR یا ANA درخواست میشود
-
بررسی روند درمان با تکرار آزمایش در فواصل منظم امکانپذیر است
کاربردهای بالینی تست C3
🔬 تشخیص و تفکیک انواع گلومرولونفریت
🧪 ارزیابی شدت و فعالیت بیماریهای خودایمنی
👶 غربالگری نقص ایمنی اولیه در کودکان
🩺 پایش ایمنی بیماران تحت درمان با داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی
پرسشهای متداول
آیا کاهش C3 همیشه نشاندهنده بیماری جدی است؟
خیر. گاهی کاهش موقت بوده و نیاز به بررسی همزمان با سایر علائم و تستها دارد.
آیا میتوان سطح C3 را با دارو افزایش داد؟
درمان عامل زمینهای (مانند کنترل بیماری خودایمنی یا عفونت) معمولاً سطح C3 را به حالت طبیعی بازمیگرداند. درمان مستقیم با مکمل C3 رایج نیست.
آیا کودکان هم میتوانند این تست را انجام دهند؟
بله، بهویژه در صورت عفونتهای مکرر یا شک به نقص ایمنی مادرزادی توصیه میشود.
جمعبندی
آزمایش C3 یکی از ابزارهای مهم در تشخیص، پایش و ارزیابی سلامت سیستم ایمنی و تشخیص افتراقی بیماریهای التهابی و عفونی است. این تست زمانی بیشترین ارزش را دارد که در کنار سایر آزمایشهای بالینی و به توصیه پزشک انجام شود.
منابع :
Mayo Clinic – Complement blood test
CDC – Immune system and complement proteins
No. 56
۰۴/۰۳