سندرم متابولیک در کودکان یک مشکل رو به رشد است که می‌تواند سلامت آینده آن‌ها را به‌طور جدی تهدید کند. با استفاده از تست‌های آزمایشگاهی ساده اما هدفمند، می‌توان این سندرم را در مراحل اولیه شناسایی کرد و از عوارض جدی مانند دیابت نوع ۲، چربی خون بالا و بیماری قلبی در سنین بالاتر جلوگیری نمود.
سندرم متابولیک چیست؟
سندرم متابولیک (Metabolic Syndrome) مجموعه‌ای از چند عامل خطر متابولیکی است که در صورت وقوع هم‌زمان، احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن را بالا می‌برد. این سندرم در گذشته بیشتر مختص بزرگسالان تلقی می‌شد، اما امروزه به دلیل افزایش چاقی، کم‌تحرکی و تغذیه ناسالم در میان کودکان نیز به‌سرعت در حال گسترش است.
چرا تشخیص زودهنگام در کودکان مهم است؟
-
پیشگیری مؤثر از دیابت نوع ۲، فشار خون بالا و کبد چرب غیرالکلی
-
امکان مداخله زودهنگام با تغییر سبک زندگی و تغذیه
-
بیشتر کودکان بدون علامت بالینی هستند و فقط از طریق آزمایش قابل شناسایی‌اند
معیارهای تشخیص سندرم متابولیک در کودکان (بر اساس IDF)
برای تشخیص سندرم متابولیک، باید چاقی شکمی (بر اساس اندازه دور کمر بالاتر از صدک ۹۰) به همراه حداقل دو مورد از معیارهای زیر وجود داشته باشد:
| معیار | مقدار نگران‌کننده |
|---|---|
| قند خون ناشتا | ≥ ۱۰۰ mg/dL یا وجود دیابت |
| کلسترول HDL | < 40 mg/dL |
| تری‌گلیسرید | ≥ ۱۱۰ mg/dL |
| فشار خون | ≥ صدک ۹۰ برای سن و جنس |
مهم‌ترین تست‌های آزمایشگاهی برای سندرم متابولیک در کودکان
| نوع تست | کاربرد |
|---|---|
| قند خون ناشتا (FBS) | تشخیص مقاومت به انسولین و غربالگری دیابت |
| HbA1c | بررسی میانگین قند خون طی ۲-۳ ماه گذشته |
| پروفایل لیپید | بررسی HDL، LDL، کل کلسترول و تری‌گلیسرید |
| انسولین ناشتا و HOMA-IR | ارزیابی مقاومت به انسولین |
| آزمایش عملکرد کبد (ALT, AST) | بررسی کبد چرب در کودکان چاق یا پرخطر |
| اوریک اسید و CRP | بررسی التهاب مزمن و فاکتورهای همراه |
چه کودکانی باید آزمایش شوند؟
غربالگری سندرم متابولیک توصیه می‌شود برای کودکانی که دارای یکی از شرایط زیر هستند:
-
BMI بالای صدک ۹۵ برای سن و جنس (چاقی)
-
سابقه خانوادگی دیابت، فشار خون یا بیماری قلبی
-
علائم کبد چرب، آکنه شدید، پرمویی یا لکه‌های پوستی تیره (Acanthosis Nigricans)
-
فشار خون یا چربی خون بالا در سن پایین
بعد از تشخیص چه باید کرد؟
پزشک ممکن است بسته به نتایج آزمایش و شدت علائم، موارد زیر را توصیه کند:
-
تغییر رژیم غذایی کودک (کاهش مصرف قند، فست‌فود و افزایش میوه و سبزی)
-
افزایش فعالیت بدنی (حداقل ۶۰ دقیقه ورزش در روز)
-
کنترل وزن با برنامه‌ریزی تدریجی
-
دارودرمانی در موارد خاص (برای کنترل فشار خون، چربی یا مقاومت به انسولین)
جمع‌بندی
سندرم متابولیک در کودکان یک هشدار جدی درباره آینده سلامت آنهاست. تشخیص زودهنگام با کمک آزمایش‌های تخصصی آزمایشگاهی می‌تواند مسیر زندگی کودک را تغییر داده و از ابتلا به بیماری‌های مزمن جلوگیری کند. آزمایشگاه‌ها و والدین نقش مهمی در پایش سلامت کودکان ایفا می‌کنند.
منابع :
CDC – Childhood Obesity & Metabolic Risk
American Academy of Pediatrics (AAP)
No. 113
۰۴/۰۴
