سیستم گوارشی کودکان در حال رشد است و به‌همین دلیل نسبت به بزرگسالان آسیب‌پذیرتر بوده و ممکن است درگیر اختلالاتی شود که از یک یبوست ساده تا بیماری‌های مزمن مانند بیماری التهابی روده (IBD) را دربر می‌گیرد. تشخیص بیماری های گوارشی در کودکان و درمان هدفمند این بیماری‌ها، نقش مهمی در حفظ رشد جسمی، پیشگیری از سوءتغذیه، و ارتقاء کیفیت زندگی کودک ایفا می‌کند.
انواع شایع بیماری های گوارشی در کودکان
یکی از مشکلات گوارشی شایع در نوزادان و خردسالان ریفلاکس معده (GERD) است که با بازگشت اسید به مری همراه بوده و می‌تواند باعث استفراغ مکرر و بی‌میلی به غذا شود. در سنین مدرسه، یبوست مزمن یکی از دلایل رایج درد شکم است که معمولاً به‌علت تغذیه نامناسب یا نادیده گرفتن نیاز به دفع رخ می‌دهد.
بیماری سلیاک نیز در برخی کودکان بروز می‌کند؛ در این بیماری دستگاه ایمنی به گلوتن واکنش نشان می‌دهد و به روده آسیب می‌زند. در موارد شدیدتر، ممکن است IBD مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو تشخیص داده شود که نیازمند پیگیری تخصصی و درمان‌های طولانی‌مدت است.
همچنین آلرژی‌های غذایی و عدم تحمل لاکتوز نیز از اختلالات شایع این گروه سنی هستند که باعث درد شکم، نفخ، کهیر یا اسهال بعد از مصرف برخی مواد غذایی می‌شوند.
علائم هشداردهنده بیماری های گوارشی در کودکان
- کاهش وزن غیرمنتظره یا توقف در رشد قدی
- درد شکم مداوم، به‌ویژه در شب
- وجود خون در مدفوع یا استفراغ‌های مکرر
- بی‌اشتهایی، خستگی شدید یا تغییر در الگوی دفع
- تأخیر در رشد نسبت به سن طبیعی کودک
روش‌های تشخیصی رایج
- آزمایش خون: بررسی کم‌خونی، التهاب، آنتی‌بادی‌های مرتبط با سلیاک
- آزمایش مدفوع: برای شناسایی عفونت یا خون مخفی
- آندوسکوپی و کولونوسکوپی: بررسی زخم‌ها، التهاب یا تخریب مخاطی
- سونوگرافی شکم: ارزیابی ساختار اندام‌های گوارشی و رد مشکلات آناتومیکی
- آزمایش تنفسی لاکتوز: برای بررسی عدم تحمل قند شیر
درمان و مراقبت‌های خانگی
- پیروی از رژیم غذایی غنی از فیبر و اجتناب از غذاهای محرک
- مصرف داروهای تجویز‌شده (ضد اسید، ضد التهاب، یا آنتی‌بیوتیک) در صورت نیاز
- بررسی وضعیت تغذیه کودک توسط کارشناس تغذیه
- مشاوره روان‌شناسی برای کودکانی که علائم با اضطراب تشدید می‌شوند
جمع‌بندی
بیماری‌های گوارشی در کودکان ممکن است در ابتدا علائمی ساده داشته باشند، اما در صورت بی‌توجهی می‌توانند به عوارض جدی منجر شوند. غربالگری به‌موقع، ارزیابی تخصصی، و رعایت نکات تغذیه‌ای و روانی، کلید مدیریت موفق این بیماری‌ها و تضمین سلامت آینده کودک هستند.
سؤالات متداول
آیا استرس می‌تواند باعث مشکلات گوارشی در کودکان شود؟
بله، استرس می‌تواند موجب درد شکم، یبوست یا اسهال شود و در بیماری‌های مزمن نیز نقش تشدید‌کننده داشته باشد.
آیا آزمایش خون برای تشخیص بیماری سلیاک کافی است؟
آزمایش tTG-IgA بسیار کمک‌کننده است، اما برای تأیید قطعی، معمولاً بیوپسی روده انجام می‌شود.
چه زمانی مراجعه به متخصص گوارش کودکان لازم است؟
اگر علائم بیشتر از دو هفته ادامه یابد یا کودک دچار کاهش وزن، خون در مدفوع یا تأخیر در رشد باشد.
منابع:
Mayo Clinic – Pediatric Digestive Disorders
Cleveland Clinic – Pediatric Gastroenterology
No. 3
۰۴/۰۴
