تبخال نوزادی یک عفونت ویروسی نادر اما بالقوه مرگبار است که معمولاً طی هفته‌های اول زندگی نوزاد بروز می‌کند. عامل این بیماری، ویروس تبخال انسانی (HSV نوع ۱ یا ۲) است که در اغلب موارد از مادر به نوزاد حین زایمان منتقل می‌شود. تبخال در نوزادان، یک عفونت بالقوه شدید و تهدیدکننده حیات محسوب می‌شود که نیازمند تشخیص سریع و درمان فوری با داروهای ضدویروسی است.
علت و راه‌های انتقال
- در حین زایمان: اگر مادر در زمان زایمان دچار تبخال تناسلی فعال باشد، به‌ویژه اگر این اولین بار باشد که در اواخر بارداری دچار تبخال شده، خطر انتقال ویروس به نوزاد بالا می‌رود.
- در دوران بارداری (نادر): گاهی اوقات ویروس می‌تواند از طریق جفت به جنین منتقل شود.
- بعد از تولد: تماس نوزاد با افراد دارای تبخال فعال (مثلاً تبخال لب) نیز می‌تواند باعث انتقال شود.
در بیشتر موارد، انتقال در حین تولد رخ می‌دهد و قابل پیشگیری است.
علائم تبخال نوزادی
نشانه‌ها معمولاً ظرف چهار هفته اول زندگی ظاهر می‌شوند و می‌توانند بسته به نوع درگیری متفاوت باشند:
- درگیری پوست، چشم و دهان: به شکل ضایعات یا تاول‌های کوچک در اطراف دهان، چشم یا پوست ظاهر می‌شود.
- درگیری مغزی و نخاع (سیستم عصبی مرکزی): ممکن است منجر به تشنج، بی‌حالی، بی‌قراری و اختلال در تغذیه شود.
- عفونت منتشر: شدیدترین نوع تبخال نوزادی است که اندام‌های حیاتی مانند کبد، ریه و مغز را درگیر می‌کند.
علائم اولیه مانند تب، بی‌حالی یا امتناع از شیر خوردن ممکن است به‌ظاهر کم‌اهمیت باشند، اما نیازمند بررسی فوری پزشکی هستند.
روش‌های تشخیص
برای تشخیص دقیق تبخال نوزادی، ترکیبی از بررسی‌های بالینی و تست‌های تخصصی لازم است:
- آزمایش PCR: برای شناسایی DNA ویروس در خون، مایع نخاعی یا ضایعات پوستی
- کشت ویروس: از ضایعات پوستی یا دهانی
- تصویربرداری مغزی (MRI یا CT): در صورت درگیری مغز
- پونکسیون کمری: برای بررسی وجود ویروس در مایع مغزی نخاعی تشخیص زودهنگام، کلید اصلی موفقیت درمان است.
درمان تبخال در نوزادان
درمان اصلی شامل تزریق وریدی داروی ضدویروس آسیکلوویر (Acyclovir) است که بسته به شدت بیماری، به مدت ۱۴ تا ۲۱ روز ادامه می‌یابد. همچنین:
مراقبت‌های حمایتی مانند کنترل تشنج، هیدراتاسیون، و پایش عملکرد اندام‌ها لازم است.
آغاز سریع درمان تأثیر زیادی در کاهش خطر مرگ و عوارض عصبی دارد.
پیشگیری
راهکارهای پیشگیرانه به‌ویژه در دوران بارداری اهمیت زیادی دارند:
- شناسایی مادران مبتلا به تبخال: با بررسی سابقه یا آزمایش در بارداری
- زایمان سزارین: در صورت فعال بودن تبخال تناسلی در زمان زایمان
- درمان پیشگیرانه با دارو: برای زنان دارای تبخال مکرر در اواخر بارداری
- جلوگیری از تماس نوزاد با افرادی که تبخال دارند (مثلاً تبخال لب)
پیش‌آگهی و عوارض
در نوع خفیف‌تر که فقط پوست، چشم یا دهان را درگیر می‌کند، پیش‌آگهی با درمان مناسب خوب است.
اما در صورت درگیری مغز یا اندام‌های حیاتی، خطر مرگ یا آسیب‌های مغزی و عصبی ماندگار بالاتر می‌رود.
جمع‌بندی
تبخال نوزادی با اینکه بیماری نادری است، اما می‌تواند در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، تهدیدی جدی برای جان نوزاد باشد. آگاهی والدین، پایش وضعیت مادران باردار، و مراقبت تخصصی پس از تولد می‌تواند تفاوتی حیاتی در پیشگیری و درمان این بیماری ایجاد کند.
منبع:
No. 45
۰۴/۰۲