تب در نوزادان زیر سه‌ماه همیشه یک هشدار جدی است. برخلاف کودکان بزرگ‌تر، سیستم ایمنی نوزاد هنوز به‌طور کامل شکل نگرفته و حتی عفونت‌های خفیف می‌توانند به سرعت به سپسیس (عفونت خونی شدید) تبدیل شوند. بنابراین وقتی دمای بدن نوزاد بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و تب بدون علت واضح ادامه دارد، پزشک باید فوراً علت آن را بررسی کند. آزمایش‌های خونی و ادراری در این مرحله نقش حیاتی در تشخیص عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا ادراری دارند.
چرا تب نوزاد زیر سه ماه خطرناک محسوب می‌شود؟
در این سن، پاسخ ایمنی بدن نوزاد ناکامل است و توانایی محدود در کنترل باکتری‌ها دارد. عفونت‌های به‌ظاهر ساده مانند عفونت ادراری، عفونت خون یا مننژیت ممکن است با چند ساعت تأخیر به شرایط تهدیدکننده حیات تبدیل شوند.
ویژگی‌های تب خطرناک در نوزادان:
– دمای بدن بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد که بیش از ۲۴ ساعت دوام دارد.
– بی‌قراری، خواب زیاد یا کاهش شیرخوردن.
– رنگ‌پریدگی پوست یا تغییر در حرکات.
– گریه ضعیف یا پاسخ کم به محرک‌ها.
اگر تب نوزاد پایدار باشد یا علائم همراه وجود داشته باشند، پزشک معمولاً دستور آزمایش‌های اورژانسی را صادر می‌کند.
آزمایش‌های خونی ضروری برای نوزاد تب‌دار
این آزمایش‌ها برای بررسی وجود یا شدت التهاب و عفونت طراحی شده‌اند. ترکیب نتایج آن‌ها به پزشک کمک می‌کند تا نوع عفونت (ویروسی یا باکتریایی) را تشخیص دهد.
۱. CBC (شمارش کامل سلول‌های خونی):
– افزایش گلبول‌های سفید (WBC) یا تغییر نسبت نوتروفیل‌ها نشانه عفونت باکتریایی است.
– کاهش پلاکت‌ها ممکن است هشدار سپسیس در حال پیشرفت باشد.
۲. CRP (پروتئین واکنش‌دهنده C):
– افزایش CRP بیانگر التهاب شدید و احتمالا عفونت سیستمیک است.
– در کنار CBC، یکی از شاخص‌های مهم برای تصمیم‌گیری درباره بستری است.
۳. Procalcitonin (پروکلسیتونین):
– دقیق‌ترین نشانگر عفونت باکتریایی در نوزادان.
– افزایش چشمگیر آن معمولاً به معنی عفونت خونی یا مننژیت باکتریایی است.
۴. Blood Culture (کشت خون):
– برای شناسایی نوع دقیق باکتری عامل عفونت.
– نمونه باید قبل از شروع آنتی‌بیوتیک گرفته شود تا تشخیص درست انجام گیرد.
۵. Electrolytes و Function Tests:
– بررسی عملکرد کلیه و کبد به‌ویژه در تب‌های طولانی‌مدت یا هنگام مصرف دارو.
آزمایش‌های ادراری که نباید نادیده گرفته شوند
عفونت‌های ادراری یکی از شایع‌ترین علل تب در نوزادان زیر سه‌ماه‌اند و اغلب بدون علائم واضح ظاهر می‌شوند.
آزمایش‌های لازم شامل:
– Urinalysis (آنالیز کامل ادرار): بررسی وجود گلبول سفید، نیتریت، یا باکتری.
– Urine Culture (کشت ادرار): تشخیص نوع عامل میکروبی و مقاومت دارویی.
– Microscopic Exam: برای شناسایی سلول‌های غیرطبیعی یا کریستال‌های ناشی از اختلال متابولیک نوزاد.
نمونه ادرار معمولاً با روش استریل از طریق کاتتر یا نمونه میانی جریان (Midstream) گرفته می‌شود تا نتیجه دقیق و بدون آلودگی به دست آید.
چه زمانی باید آزمایش‌های گسترده‌تر انجام شود؟
در مواردی که نتایج اولیه مشکوک یا تب ادامه‌دار است، ممکن است نیاز به ارزیابی بیشتر وجود داشته باشد:
– Lumbar Puncture (نمونه‌گیری از مایع مغزی-نخاعی): برای رد مننژیت در نوزاد تب‌دار با علائم عصبی.
– Chest X-ray: در صورت همراهی با سرفه یا مشکلات تنفسی برای تشخیص ذات‌الریه.
– Abdominal Ultrasound: بررسی کلیه‌ها و مثانه جهت کشف عفونت یا اختلال مادرزادی.
اقدامات حیاتی هنگام تشخیص تب نوزاد زیر سه ماه
– هر نوزاد با تب پایدار باید توسط پزشک ارزیابی شود؛ خوددرمانی یا صبر کردن خطرناک است.
– استفاده از داروهای ضدتب تنها پس از معاینه و تجویز پزشک توصیه می‌شود.
– در صورت تشخیص عفونت، درمان با آنتی‌بیوتیک تزریقی به‌سرعت آغاز می‌شود تا از تبدیل عفونت خفیف به سپسیس جلوگیری شود.
– بستری نوزاد در مراکز مجهز به مراقبت ویژه نوزادان (NICU) معمولاً تا زمان منفی شدن کشت خون ادامه می‌یابد.
پرسش‌های متداول (FAQ)
آیا هر تب در نوزاد زیر سه ماه نیاز به آزمایش دارد؟
بله، حتی تب خفیف باید جدی گرفته شود، زیرا سیستم ایمنی نوزاد ضعیف است و خطر سپسیس وجود دارد.
آیا نمونه خون یا ادرار برای نوزاد خطرناک است؟
خیر، اگر توسط تیم متخصص انجام شود، کاملاً ایمن است و کمک می‌کند از درمان‌های بی‌مورد یا تأخیر در تشخیص جلوگیری شود.
چرا بعضی نوزادان باید بستری شوند؟
در صورت تب پایدار یا نتایج آزمایش غیرطبیعی، بستری برای پایش، درمان و تزریق آنتی‌بیوتیک الزامی است.
جمع‌بندی
تب در نوزاد زیر سه ماه هرگز علامت ساده‌ای نیست. این علامت می‌تواند نشانه‌ای از عفونت خون، مننژیت یا عفونت ادراری باشد. انجام آزمایش‌های خونی مانند CBC، CRP، پروکلسیتونین و کشت خون همراه با آزمایش‌های ادراری، تست اصلی تشخیص سریع هستند. تشخیص زودهنگام عفونت با تفسیر دقیق نتایج این آزمایش‌ها، از عوارض خطرناک و تهدیدکننده جان نوزاد جلوگیری می‌کند.
منابع :
۱. [Mayo Clinic – Infant fever and evaluation of newborn infections]
No.81
۰۴/۰۷