آزمایش تریپسینوژن واکنشی (Immunoreactive Trypsinogen یا به اختصار IRT)، یک تست غربالگری خونی است که معمولاً در روزهای ابتدایی پس از تولد نوزاد انجام می‌شود. هدف اصلی این آزمایش، شناسایی زودهنگام بیماری فیبروز کیستیک (CF) است؛ یک بیماری ارثی و مزمن که عمدتاً ریه‌ها، پانکراس و غدد عرق را درگیر می‌کند.
علاوه بر غربالگری نوزادان، در برخی موارد خاص این آزمایش ممکن است برای کمک به تشخیص التهاب حاد لوزالمعده (پانکراتیت حاد) نیز مورد استفاده قرار گیرد.
چه زمانی به آزمایش IRT نیاز است؟
- به‌طور روتین در غربالگری نوزادان: این آزمایش بخشی از برنامه اجباری غربالگری بدو تولد در بسیاری از کشورهاست.
- در صورت بروز علائم پانکراتیت: مانند درد شدید و مداوم در بالای شکم، تهوع، استفراغ، ضعف، تب یا زردی پوست و چشم‌ها.
نمونه مورد نیاز برای انجام آزمایش چیست؟
برای انجام این آزمایش، چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد گرفته شده و روی کاغذ فیلتر مخصوص ریخته می‌شود. در بزرگسالان یا کودکان، نمونه خون ممکن است از طریق ورید بازو تهیه شود.
نیازی به آمادگی یا ناشتایی قبل از آزمایش نیست.
تریپسینوژن چیست و آزمایش چه چیزی را بررسی می‌کند؟
تریپسینوژن یک پیش‌ساز آنزیم گوارشی به نام تریپسین است که در پانکراس تولید شده و در روده‌ی کوچک فعال می‌شود. تریپسین مسئول شکستن پروتئین‌های غذایی به قطعات کوچکتر است. زمانی که مسیر خروج تریپسینوژن از پانکراس مسدود شود (مثلاً در بیماری فیبروز کیستیک)، سطح آن در خون افزایش می‌یابد.
بنابراین، افزایش سطح تریپسینوژن واکنشی در خون نوزاد، می‌تواند هشداری از وجود CF یا آسیب به پانکراس باشد.
تفسیر نتیجه آزمایش IRT
- سطح بالا در نوزاد: می‌تواند نشانه‌ای از فیبروز کیستیک باشد، اما نیاز به بررسی‌های تکمیلی دارد.
- سطح بالا در بزرگسال یا کودک: ممکن است به دلیل پانکراتیت، انسداد مجاری پانکراس یا حتی سرطان لوزالمعده باشد.
توجه: IRT یک آزمایش غربالگری است، نه تشخیصی. بنابراین نتایج مثبت کاذب محتمل است و تأیید قطعی با انجام تست‌هایی مانند تست کلرید عرق، بررسی ژن CFTR یا تکرار IRT انجام می‌شود.
سایر آزمایش‌های تکمیلی برای بررسی عملکرد لوزالمعده
در صورت شک به اختلال در عملکرد پانکراس، پزشک ممکن است موارد زیر را نیز بررسی کند:
- تست‌های مدفوع برای بررسی چربی، آنزیم الاستاز یا کیموتریپسین
- آزمایش‌های خونی برای آمیلاز یا لیپاز
نکات مهم در مورد آزمایش تریپسینوژن واکنشی
- این تست تنها برای غربالگری اولیه کاربرد دارد و نمی‌تواند شدت بیماری فیبروز کیستیک را مشخص کند.
- نتایج آن ممکن است تحت تأثیر سن نوزاد، نژاد یا زمان نمونه‌گیری قرار گیرد.
- اگرچه نتیجه منفی احتمال CF را کاهش می‌دهد، اما در صورت وجود علائم مشکوک، بررسی‌های بیشتر توصیه می‌شود.
جمع‌بندی
آزمایش IRT یکی از ابزارهای کلیدی در تشخیص زودهنگام بیماری‌های جدی مانند فیبروز کیستیک است و به بهبود چشمگیر پیش‌آگهی بیماران کمک می‌کند. درک صحیح از نقش این آزمایش و پیگیری نتایج آن می‌تواند گام مؤثری در مراقبت از سلامت نوزادان و تشخیص به‌موقع بیماری‌های پانکراس باشد.
منبع:
No. 43
۰۴/۰۲