تست آنتی‌ترومبین III یک پروتئین مهم در خون است که با مهار عوامل انعقادی، از تشکیل بیش از حد لخته جلوگیری می‌کند. این پروتئین همچون ترمزی طبیعی برای فرآیند انعقاد عمل می‌کند. کمبود یا نقص عملکرد آن می‌تواند فرد را مستعد ایجاد لخته‌های خطرناک در رگ‌های عمیق (مثل DVT) یا در ریه (آمبولی ریه) سازد.
آزمایش AT-III روشی تخصصی است که برای سنجش میزان این پروتئین و ارزیابی خطر ابتلا به اختلالات انعقادی انجام می‌شود.
علل انجام آزمایش آنتی‌ترومبین AT-III
پزشکان ممکن است این آزمایش را در شرایط زیر درخواست کنند:
– وجود سابقه ترومبوز ورید عمقی یا آمبولی ریه در سنین پایین
– بروز لخته‌های مکرر بدون علت مشخص
– ارزیابی علل خانوادگی لخته‌خیزی (کمبود ارثی آنتی‌ترومبین)
– پیگیری سطح آنتی‌ترومبین در بیماران تحت درمان با هپارین یا داروهای ضدانعقاد دیگر
– بررسی علل خونریزی یا مشکلات انعقادی غیرمعمول
علل کاهش سطح آنتی‌ترومبین III
– ارثی : نقص ژن SERPINC1 که از والدین منتقل می‌شود (کمبود مادرزادی)
– اکتسابی:
– بیماری‌های کبدی که تولید پروتئین را کاهش می‌دهند
– لخته‌های وسیع که مصرف آنتی‌ترومبین را افزایش می‌دهند
– نارسایی کلیوی (به دلیل دفع پروتئین از ادرار)
– درمان طولانی‌مدت با هپارین (به‌خصوص دوزهای بالا)
– سپسیس یا شوک شدید
نحوه انجام آزمایش آنتی‌ترومبین AT-III
نمونه‌گیری با خون‌گیری از ورید بازو انجام می‌شود. محدودیت غذایی خاصی معمولاً وجود ندارد، اما پزشک ممکن است توقف مصرف بعضی داروها را قبل از آزمایش توصیه کند. اندازه‌گیری می‌تواند به دو روش انجام شود:
– سنجش فعالیت: بررسی کارایی عملکرد آنتی‌ترومبین
– سنجش کمی: اندازه‌گیری میزان واقعی پروتئین
تفسیر نتایج
– کاهش سطح : می‌تواند فرد را در معرض خطر بالای لخته‌های غیرطبیعی قرار دهد.
– افزایش سطح : نادر است و معمولاً اهمیت بالینی کمتری دارد، ولی ممکن است در برخی شرایط التهابی یا حین مصرف داروهایی خاص دیده شود.
در صورت یافته‌های غیرطبیعی، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی برای تشخیص علت انجام شود.
درمان و اقدامات پس از تشخیص
– کمبود مادرزادی : ممکن است نیاز به پیشگیری با داروهای ضدانعقاد طولانی‌مدت یا موقت (مثل پس از جراحی، بارداری، یا بی‌حرکتی طولانی) باشد.
– کمبود اکتسابی : درمان علت زمینه‌ای (مثل کنترل بیماری کبدی یا عفونت شدید) و در برخی موارد تزریق کنسانتره آنتی‌ترومبین یا پلاسما.
– در بارداری، بیماران مستعد ممکن است هپارین تزریقی پیشگیرانه دریافت کنند.
پیشگیری و مراقبت شخصی
– پرهیز از مصرف خودسرانه قرص‌های ضدبارداری هورمونی در افراد با سابقه کمبود AT-III
– اجتناب از بی‌تحرکی طولانی (مثلاً در سفرهای طولانی یا بعد از عمل)
– حفظ وزن سالم و ترک سیگار
– آگاهی از علائم هشدار لخته (تورم، درد، قرمزی اندام یا تنگی نفس ناگهانی)
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
۱. آیا کمبود آنتی‌ترومبین III همیشه باعث لخته می‌شود؟
خیر، اما خطر آن را به‌طور معناداری افزایش می‌دهد، به‌ویژه اگر عوامل خطر دیگری نیز وجود داشته باشد.
۲. آیا این مشکل درمان قطعی دارد؟
کمبود ارثی درمان ریشه‌ای ندارد اما با پیشگیری و پایش منظم می‌توان از عوارض خطرناک آن جلوگیری کرد.
۳. آیا غربالگری خانواده لازم است؟
بله، در موارد کمبود ارثی، توصیه می‌شود اعضای نزدیک خانواده نیز آزمایش شوند.
نتیجه‌گیری
آزمایش AT-III تستی ارزشمند برای شناسایی اختلالات لخته‌خیزی است. کمبود این پروتئین می‌تواند ریسک لخته‌خون را به‌شدت افزایش دهد، اما با تشخیص به موقع، اقدامات پیشگیرانه و مراقبت صحیح می‌توان از پیامدهای جدی آن جلوگیری کرد. همکاری با پزشک، رعایت دستورات دارویی و اصلاح سبک زندگی نقش کلیدی در مدیریت این وضعیت دارد.
منابع:
Cleveland Clinic – Antithrombin Deficiency
MedlinePlus – Congenital Antithrombin III Deficiency
No.59
۰۴/۰۶