تست آنتی‌تریپسین در سندرم‌ اتوایمیون ریوی

## **تست آنتی‌تریپسین در سندرم‌های اتوایمیون ریوی**

### **مقدمه: نقش حیاتی آنتی‌تریپسین در محافظت از ریه**
سیستم تنفسی یکی از حساس‌ترین بخش‌های بدن در برابر التهاب و تخریب بافتی است. بسیاری از بیماری‌های خودایمنی و التهابی ریه‌ها می‌توانند باعث آسیب تدریجی بافت آلوئولی شوند. یکی از عوامل محافظ در برابر این آسیب‌ها **آلفا‑۱ آنتی‌تریپسین (Alpha‑۱ Antitrypsin, AAT)** است؛ پروتئینی که توسط کبد تولید شده و از بافت ریه در برابر آنزیم‌های مخرب نوتروفیلی، به‌ویژه **الاستاز**، محافظت می‌کند.
در سال‌های اخیر، بررسی سطح آلفا‑۱ آنتی‌تریپسین به عنوان گامی کلیدی در تشخیص و افتراق **سندرم‌های اتوایمیون ریوی** مانند **COPD خودایمنی، واسکولیت‌های آلوئولی، یا فیبروز بینابینی با منشأ ایمنی** شناخته شده است.

## **آلفا‑۱ آنتی‌تریپسین چیست و چرا اهمیت دارد؟**
آلفا‑۱ آنتی‌تریپسین یکی از گلیکوپروتئین‌های اصلی پلاسماست که در کبد ساخته می‌شود و به وسیله جریان خون به بافت‌های محیطی به‌ویژه ریه منتقل می‌گردد. این پروتئین از گروه مهارکننده‌های سرین پروتئاز (Serpin) بوده و نقش آن جلوگیری از **تخریب الاستین در آلوئول‌ها** است.
کمبود این پروتئین، چه به صورت ژنتیکی (نقص در ژن **SERPINA1**) و چه اکتسابی (در اثر استرس اکسیداتیو یا التهاب خودایمنی)، می‌تواند منجر به آسیب مزمن ریه شود.

—

## **ارتباط آلفا‌‑۱ آنتی‌تریپسین با سندرم‌های اتوایمیون ریوی**
تغییر در سطح یا ساختار AAT در بیماران دارای زمینه ایمنی خاص می‌تواند زمینه‌ساز روندهای التهابی و مخرب در ریه‌ها باشد. در پژوهش‌های بالینی از جمله مراکز مرجع بین‌المللی مانند Mayo Clinic و Cleveland Clinic، ارتباط قابل توجهی بین کاهش AAT و بروز سندرم‌های زیر گزارش شده است:

– **واسکولیت آلوئولی اتوایمیون (مانند GPA و MPA)**: در این وضعیت تخریب بافتی توسط نوتروفیل‌ها تشدید شده و کمبود AAT شدت التهاب را افزایش می‌دهد.
– **فیبروز بینابینی با منشأ ایمنی (Autoimmune ILD)**: کمبود AAT می‌تواند پاسخ فایبروژنیک را تحریک و سبب پیشرفت زودرس بیماری شود.
– **انسداد مزمن ریوی در بیماران خودایمنی (Autoimmune‑like COPD)**: در بیماران فاقد سابقه سیگار، کاهش AAT ممکن است چهره‌ی بالینی مشابه COPD ایجاد کند.
– **سندرُم اوِرلپ (Overlap Syndrome)** بین بیماری‌های کبدی و ریوی: در بیماران دارای هپاتیت خودایمنی یا لوپوس، کاهش AAT ممکن است هم در ریه و هم در کبد بروز یابد.

—

## **تست آلفا‑۱ آنتی‌تریپسین؛ روش انجام و تفسیر**
این تست با اندازه‌گیری غلظت AAT در سرم خون، وضعیت تولید و عملکرد این پروتئین را نشان می‌دهد. در صورت‌بروز نتایج غیرطبیعی، آزمایش ژنتیکی برای تعیین فنوتیپ (مانند PiZZ یا PiSZ) انجام می‌شود.

**مراحل تحلیل:**
– نمونه‌گیری از خون و ارسال سرم به آزمایشگاه.
– اندازه‌گیری کمی آلفا‑۱ آنتی‌تریپسین (واحد mg/dL).
– ارزیابی هم‌زمان تست‌های عملکرد کبد (AST ، ALT و ALP) برای افتراق علل کبدی.
– در بیماران با تظاهرات خودایمنی ریوی، ممکن است **تست‌های ANA، ANCA، و CRP** نیز هم‌زمان انجام شوند.

**تفسیر نتایج:**
– **بیش از ۱۵۰ mg/dL:** طبیعی یا پاسخ فاز حاد به التهاب.
– **کمتر از ۸۰ mg/dL:** نشانگر کمبود آلفا‑۱ آنتی‌تریپسین.
– **زیر ۵۰ mg/dL یا فنوتیپ ZZ:** خطر بالای آمفیزم زودرس یا واسکولیت فعال.

## **چرا این تست در بیماران خودایمنی ریوی اهمیت دارد؟**
در بیماران با التهاب مزمن ریوی یا سندرم‌های اتوایمیون، بررسی سطح AAT کمک می‌کند:

– منشأ ژنتیکی یا اکتسابی آسیب بافتی ریه مشخص شود.
– از مصرف داروهای محرک تخریب بافت (مانند کورتون طولانی‌مدت یا ایمونوتراپی‌ها) به‌صورت بی‌رویه جلوگیری شود.
– تصمیم‌گیری برای **درمان جایگزینی آلفا‑۱ آنتی‌تریپسین (AAT replacement therapy)** انجام گیرد؛ درمانی که می‌تواند سرعت پیشرفت فیبروز و آمفیزم را کاهش دهد.

—

## **درمان و پیگیری بیماران**
– **درمان جایگزینی (Infusion Therapy):** تزریق آلفا‑۱ آنتی‌تریپسین خالص در بیماران دارای نقص تأیید‌شده، معمولاً به‌صورت هفتگی.
– **درمان ضدالتهاب و تعدیل ایمنی:** مهارکننده‌های TNF‑α یا کورتیکواستروئیدها در موارد همراه با واسکولیت یا فیبروز فعال.
– **توصیه‌های حمایتی:** پرهیز از سیگار، واکسیناسیون آنفلوآنزا و پنوموکوک، و مانیتورینگ دوره‌ای سرم AAT و عملکرد ریه.

—

### **جمع‌بندی**
تست آلفا‑۱ آنتی‌تریپسین یکی از ابزارهای ارزشمند تشخیصی در بررسی علل خودایمنی آسیب ریوی است. این تست امکان افتراق بین **نقص ژنتیکی، التهاب ایمنی فعال و عوارض دارویی** را فراهم کرده و به انتخاب راهبرد درمانی دقیق‌تر کمک می‌کند. تشخیص به‌موقع این کمبود، نه تنها از پیشرفت آمفیزم و فیبروز جلوگیری می‌کند، بلکه خطر بروز واسکولیت و عوارض چندسیستمی را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.

—

### **پرسش‌های متداول (FAQ)**

**۱. آیا تست آلفا‑۱ آنتی‌تریپسین فقط برای بیماران مبتلا به COPD انجام می‌شود؟**
خیر، در بیماران با علائم ریوی ناشی از بیماری‌های خودایمنی (مانند واسکولیت یا فیبروز بینابینی) نیز کاربرد دارد.

**۲. آیا استرس یا التهاب می‌تواند سطح AAT را افزایش دهد؟**
بله، چون AAT یک پروتئین فاز حاد است، در شرایط التهابی ممکن است سطح آن بالا رود و نقص حقیقی را پنهان کند.

**۳. آیا درمان جایگزینی آلفا‑۱ آنتی‌تریپسین برای همه بیماران لازم است؟**
تنها در بیمارانی که آزمایش، کمبود شدید یا فنوتیپ پرخطر را نشان دهد، این درمان تجویز می‌شود.

—

### **منابع علمی معتبر:**
– [Mayo Clinic – Alpha‑۱ Antitrypsin Test](https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/alpha-1-antitrypsin-test)
– [Cleveland Clinic – Alpha‑۱ Antitrypsin Deficiency](https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17851-alpha-1-antitrypsin-deficiency)
– [LabTestsOnline – Alpha‑۱ Antitrypsin (AAT) Test](https://labtestsonline.org/tests/alpha-1-antitrypsin)
– [MedlinePlus – Alpha‑۱ Antitrypsin Blood Test](https://medlineplus.gov/lab-tests/alpha-1-antitrypsin-test)
– [CDC – Genetic and Chronic Lung Disease Guidance](https://www.cdc.gov/genomics/disease/alpha1antitrypsin.htm)