اشباع ترانسفرین (Transferrin Saturation) درصدی از پروتئین ترانسفرین است که واقعاً با آهن اشغال شده است. این شاخص از فرمول:
TSAT = (آهنِ سرم ÷ ظرفیت کل اتصال به آهن یا TIBC) × ۱۰۰
به دست می‌آید.
این تست در کنار فریتین و سایر شاخص‌های آهن، برای افتراق کمبود آهن از اضافه‌بار آهن (مانند هموکروماتوز ارثی) استفاده می‌شود. بازه طبیعی معمولاً بین ۲۰ تا ۵۰ درصد است.
هدف از انجام تست
-
بررسی کمبود آهن یا کم‌خونی فقر آهن
به‌خصوص وقتی MCV پایین است یا درمان آهن پاسخ نداده باشد. -
بررسی اضافه‌بار آهن
مثل هموکروماتوز، مصرف زیاد مکمل آهن، یا بیماری‌های مزمن کبدی -
بخش از پنل آزمایش‌های آهن
همراه با فریتین، آهن سرم و TIBC برای ارزیابی کامل وضعیت آهن
روش انجام و شرایط نمونه‌گیری
نمونه خون وریدی گرفته می‌شود. به دلیل نوسان روزانه آهن و تأثیر وعده‌های غذایی، ناشتایی صبحگاهی (به‌ویژه در غربالگری اضافه‌بار آهن) توصیه می‌شود.
آستانه رایج برای غربالگری هموکروماتوز: TSAT ≥ ۴۵٪.
تفسیر نتایج
-
کمتر از ۲۰٪: به نفع کمبود آهن یا الگوی آنمی بیماری مزمن (در این حالت TIBC ممکن است پایین باشد).
-
۲۰ تا ۵۰٪: معمولاً طبیعی؛ تفسیر باید با توجه به علائم و سایر آزمایش‌ها انجام شود.
-
بیشتر از ۴۵٪: مطرح‌کننده اضافه‌بار آهن و شاخص کلیدی در غربالگری هموکروماتوز ارثی.
آزمایش‌های مکمل
-
فریتین: نشان‌دهنده ذخایر آهن بدن؛ در کمبود آهن پایین و در اضافه‌بار آهن بالا است.
-
آهن سرم و TIBC: اجزای محاسبه TSAT؛ TIBC در کمبود آهن بالا و در التهاب یا بیماری مزمن پایین می‌آید.
عوامل مؤثر بر نتیجه اشباع ترانسفرین
-
زمان نمونه‌گیری (ترجیحاً صبح) و وعده غذایی
-
مصرف مکمل آهن یا داروهای باندشونده به فلزات
-
التهاب یا بیماری مزمن
-
انتقال خون اخیر
اهمیت در هموکروماتوز
در هموکروماتوز ارثی، بدن آهن اضافی را در اندام‌ها ذخیره می‌کند که می‌تواند به کبد، قلب و لوزالمعده آسیب برساند. تشخیص زودهنگام با TSAT و فریتین، و درمان با فلبوتومی (خونگیری درمانی)، از آسیب پیشگیری می‌کند.
توصیه‌های کاربردی
-
برای نتیجه دقیق‌تر، صبح و ناشتا مراجعه کنید.
-
در صورت بالا بودن TSAT، بررسی فریتین و در صورت نیاز آزمایش ژنتیک انجام دهید.
-
اگر پایین است، علت‌یابی (کمبود آهن، خونریزی، مشکلات جذب) و درمان طبق نظر پزشک انجام شود.
پرسش‌های متداول
۱. فرمول محاسبه TSAT چیست؟
TSAT = (آهن سرم ÷ TIBC) × ۱۰۰
۲. آیا TSAT پایین همیشه به معنای کمبود آهن است؟
خیر؛ باید همراه با فریتین و سایر شاخص‌ها تفسیر شود.
۳. آیا لازم است ناشتا باشم؟
برای غربالگری اضافه‌بار آهن، بله
جمع‌بندی
TSAT یک شاخص ساده، سریع و مفید برای ارزیابی وضعیت آهن بدن است. مقادیر پایین معمولاً نشان‌دهنده کمبود آهن و مقادیر بالا مطرح‌کننده اضافه‌بار آهن هستند. تفسیر نتیجه باید در کنار فریتین، آهن سرم، TIBC و علائم بالینی انجام شود.
منابع :
MedlinePlus – Transferrin Saturation
No. 65
۰۴/۰۵