بیماری‌های مزمن گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، ریفلاکس معده (GERD)، بیماری‌های التهابی روده (IBD) و نفخ مداوم میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده‌اند. در بسیاری از این بیماران، علائم با مصرف برخی غذاها تشدید می‌شوند، حتی اگر آلرژی شناخته‌شده‌ای نداشته باشند. در این میان، تست حساسیت غذایی می‌تواند ابزار مهمی در شناسایی علل پنهان این علائم باشد.
تفاوت آلرژی، عدم تحمل و حساسیت غذایی
پیش از بررسی تست‌ها، شناخت تفاوت بین مفاهیم رایج ضروری است:
-
آلرژی غذایی (IgE-mediated): واکنش ایمنی فوری، شدید و گاهی خطرناک مانند آنافیلاکسی.
-
عدم تحمل غذایی: واکنش غیرایمنی، ناشی از نقص آنزیم (مانند عدم تحمل لاکتوز یا فروکتوز).
-
حساسیت غذایی (IgG-mediated): واکنش ایمنی تأخیری که ممکن است ساعت‌ها تا چند روز پس از مصرف غذا ظاهر شود و غالباً با علائم گوارشی، خستگی، دردهای عضلانی یا سردرد همراه است.
انواع تست حساسیت غذایی
۱. تست IgE اختصاصی (آلرژی واقعی)
-
تشخیص آلرژی‌های کلاسیک
-
انجام از طریق آزمایش خون یا تست پوستی
-
کاربرد در واکنش‌های سریع، مانند کهیر یا تنگی نفس
۲. تست IgG یا IgG4 به غذاها (حساسیت تأخیری)
-
بررسی پاسخ‌های ایمنی دیررس
-
شایع در بیماران با نفخ، دل‌دردهای مزمن، خستگی یا سردردهای بدون علت
-
هنوز مورد بحث در محافل علمی، اما در کلینیک‌های عملکردی کاربرد زیادی دارد
۳. تست تنفسی (برای عدم تحمل قندی)
-
مانند تست هیدروژن تنفسی برای لاکتوز، فروکتوز یا SIBO
-
نشان‌دهنده تولید گاز توسط باکتری‌های روده
۴. رژیم حذف و بازآزمایی (Elimination Diet)
-
حذف گروهی از غذاهای مشکوک برای ۳–۶ هفته
-
بازگرداندن تدریجی غذاها برای ارزیابی واکنش
-
روش علمی، کم‌هزینه و مؤثر تحت نظر متخصص تغذیه
تأثیر حساسیت غذایی بر بیماری‌های گوارشی مزمن
سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
بسیاری از بیماران با حذف غذاهایی مانند لبنیات، گلوتن، فودمپ‌ها (FODMAPs) و تخم‌مرغ کاهش علائم چشمگیری دارند.
ریفلاکس معده (GERD)
غذاهایی مثل شکلات، گوجه‌فرنگی و مرکبات در برخی بیماران محرک هستند. تست IgG می‌تواند به شناسایی عوامل کمتر شناخته‌شده کمک کند.
بیماری‌های التهابی روده (IBD)
در بیماری‌هایی مانند کرون و کولیت اولسراتیو، حذف غذاهای حساسیت‌زا ممکن است شدت التهاب و دفعات عود را کاهش دهد.
نفخ و گازهای مزمن
در بسیاری از موارد، حساسیت به گلوتن، شیر، تخم‌مرغ یا سویا عامل پنهانی است که با تست IgG یا رژیم حذف قابل شناسایی است.
سؤالات متداول
آیا تست IgG علمی و معتبر است؟
تست IgG هنوز در میان پزشکان محل بحث است. با این حال، در ترکیب با رژیم حذف، در بیماران مقاوم به درمان‌های متداول می‌تواند مفید باشد.
🔗 مطالعه بیشتر – Cleveland Clinic
آیا همه باید این تست‌ها را انجام دهند؟
خیر. اول باید سایر علل مثل SIBO، عدم تحمل قندها یا بیماری‌های عفونی رد شوند. تست حساسیت زمانی مفید است که علائم مزمن و علت ناشناخته باشد.
آیا حذف غذاها بر اساس یک تست کافی است؟
خیر. حذف بلندمدت برخی غذاها ممکن است به کمبودهای تغذیه‌ای منجر شود. همیشه باید تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه انجام شود.
جمع‌بندی
تست حساسیت غذایی می‌تواند ابزار تشخیصی مؤثری در شناسایی عوامل پنهان بیماری‌های مزمن گوارشی باشد. در کنار رویکردهای علمی مانند رژیم حذف، این تست‌ها ممکن است به کاهش علائم، بهبود عملکرد گوارش و افزایش کیفیت زندگی بیماران کمک کنند. با این حال، استفاده از آن‌ها باید با ارزیابی بالینی دقیق و نظارت حرفه‌ای همراه باشد.
منبع:
Mayo Clinic – Food allergy vs intolerance
No. 39
۰۴/۰۳
