ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) یکی از مهم‌ترین علل عفونت‌های تنفسی در نوزادان، کودکان خردسال، سالمندان و افراد با بیماری زمینه‌ای یا نقص ایمنی است. علائم آن از سرماخوردگی خفیف تا عفونت شدید ریه متغیر است و به‌دلیل شباهت با سایر ویروس‌های تنفسی، تشخیص آزمایشگاهی دقیق اهمیت زیادی دارد.
چه زمانی تست ویروس RSV لازم است؟
- نوزادان و کودکان خردسال: در صورت تب، خس‌خس یا تنگی‌نفس، بی‌قراری یا کاهش اشتها (به‌ویژه در ۶ ماه اول زندگی).
- سالمندان (≥۶۵ سال) یا افراد دارای بیماری قلبی-ریوی یا نقص ایمنی که با علائم تنفسی متوسط تا شدید مراجعه می‌کنند.
- زمانی که تشخیص بالینی روشن نیست یا نیاز به افتراق از آنفلوانزا و کووید-۱۹ وجود دارد.
انواع تست‌های RSV
۱) تست‌های مولکولی (RT-PCR / NAAT)
- حساس‌ترین و دقیق‌ترین روش در همه سنین
- نمونه: سواب یا آسپیره بینی-حلقی (NP)
در کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان که بار ویروسی کمتر است، نسبت به آنتی‌ژن قابل اعتمادتر است.
اغلب به‌صورت پنل مولتی‌پلکس همراه با آنفلوانزا و SARS-CoV-2 انجام می‌شود.
۲) تست آنتی‌ژن سریع (RADT)
- جواب‌دهی سریع (زیر یک ساعت)
- در خردسالان حساسیت قابل قبولی دارد.
در سالمندان و بزرگسالان به دلیل بار ویروسی پایین‌تر، حساسیت کم‌تری دارد و معمولاً PCR ترجیح داده می‌شود.
۳) سایر روش‌ها
- کشت ویروس و سرولوژی برای تشخیص بالینی روزمره استفاده نمی‌شوند (بیشتر در پژوهش).
- تصویربرداری قفسه سینه فقط برای بررسی عوارض مانند ذات‌الریه به‌کار می‌رود.
نمونه‌گیری صحیح: چه نوع و چه زمانی؟
بهترین نمونه: سواب یا شستشوی بینی-حلقی (NP)
زمان مناسب: در روزهای ابتدایی علائم، چون بار ویروسی بالاتر است.
کیفیت نمونه‌گیری و تکنیک صحیح توسط فرد آموزش‌دیده، کلید کاهش منفی کاذب است.
انتخاب تست در کودکان و سالمندان
کودکان خردسال: تست آنتی‌ژن سریع می‌تواند مفید باشد؛ در نتایج منفی مشکوک، PCR درخواست شود.
نوجوانان و سالمندان: PCR از ابتدا ارجح است؛ آنتی‌ژن حساسیت کافی ندارد.
تفسیر نتایج آزمایش RSV
PCR مثبت + علائم بالینی: تشخیص بسیار محتمل است.
آنتی‌ژن مثبت: در خردسالان ارزشمند، در سالمندان باید با احتیاط تفسیر شود.
نتیجه منفی: بیماری را رد نمی‌کند؛ در صورت شک بالینی، تکرار یا PCR توصیه می‌شود.
نکات سریع برای والدین و مراقبان
- در صورت تنفس تند، خس‌خس، کبودی لب‌ها یا بی‌حالی کودک، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- در سالمندان پرخطر، PCR با سواب NP در اولویت است.
- در فصل‌های اوج، پنل‌های مولتی‌پلکس به افتراق RSV از آنفلوانزا و کووید-۱۹ کمک می‌کند.
پرسش‌های متداول
۱) آیا همه نیاز به تست RSV دارند؟
خیر؛ افراد سالم با علائم خفیف معمولاً نیازی به تست ندارند. نوزادان، خردسالان، سالمندان و بیماران پرخطر باید تست شوند.
۲) کدام تست بهتر است؟
RT-PCR دقیق‌ترین است. آنتی‌ژن سریع فقط در کودکان خردسال کاربرد بیشتری دارد.
۳) نمونه از کجا گرفته می‌شود؟
از راه بینی-حلق (سواب NP) یا شستشوی بینی. نمونه‌گیری زودهنگام دقت بالاتری دارد.
۴) آیا عکس قفسه سینه برای تشخیص لازم است؟
خیر؛ فقط برای بررسی عوارض یا排除 بیماری‌های دیگر درخواست می‌شود.
جمع‌بندی
PCR بهترین روش تشخیص RSV در تمام سنین است و در خردسالان، آنتی‌ژن سریع می‌تواند کاربرد داشته باشد اما منفی‌های مشکوک باید با PCR بررسی شوند.
نمونه‌گیری صحیح و زودهنگام از بینی-حلقی، کلید کاهش خطای تشخیص است. در فصول اوج ویروس‌های تنفسی، پنل‌های مولتی‌پلکس (RSV + آنفلوانزا + کووید-۱۹) کمک مهمی به افتراق و تصمیم‌گیری درمانی می‌کنند.
منابع
Cleveland Clinic – RSV in Adults and Children
No. 96
۰۴/۰۵
