تست HOMA-IR چیست؟ شاخص کلیدی مقاومت به انسولین در زنان با PCOS

سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یکی از شایع‌ترین اختلالات غدد درون‌ریز در زنان سنین باروری است. این اختلال با علائمی مانند قاعدگی نامنظم، رشد بیش‌ازحد مو، آکنه، و مشکلات باروری همراه است. یکی از ویژگی‌های مهم و اغلب پنهان در این سندروم، مقاومت به انسولین است؛ عاملی که می‌تواند شدت علائم را افزایش داده و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی–عروقی را بالا ببرد.

در این میان، تست HOMA-IR به‌عنوان یک ابزار ساده، غیرتهاجمی و قابل‌اعتماد برای ارزیابی مقاومت به انسولین، کاربرد مهمی در تشخیص و مدیریت PCOS دارد.

---

HOMA-IR چیست؟

HOMA-IR (Homeostatic Model Assessment for Insulin Resistance) شاخصی است که با استفاده از دو پارامتر آزمایشگاهی—گلوکز ناشتا و انسولین ناشتا—محاسبه می‌شود. این شاخص تخمینی از سطح مقاومت بدن به انسولین ارائه می‌دهد.

🔹 هرچه مقدار HOMA-IR بالاتر باشد، نشان‌دهنده مقاومت بیشتر بدن به انسولین است.

---

نقش مقاومت به انسولین در PCOS

• بیش از ۵۰ تا ۷۰٪ زنان مبتلا به PCOS دارای درجاتی از مقاومت به انسولین هستند؛ حتی در غیاب اضافه‌وزن.

• مقاومت به انسولین نه‌تنها منجر به اختلالات متابولیک می‌شود، بلکه در اختلالات تخمک‌گذاری و ناباروری نیز نقش دارد.

• تست HOMA-IR می‌تواند:

  • وجود مقاومت به انسولین را مشخص کند

  • شدت آن را برآورد نماید

  • پاسخ به درمان‌هایی مانند متفورمین یا تغییر سبک زندگی را پایش کند

 

 

---

مقادیر مرجع HOMA-IR و تفسیر آن

⚠️ در زنان مبتلا به PCOS، مقدار بیشتر از ۲.۵ به‌عنوان آستانه بالینی برای تشخیص مقاومت به انسولین در نظر گرفته می‌شود.

---

 چه زمانی انجام تست HOMA-IR توصیه می‌شود؟

پزشک ممکن است این تست را در شرایط زیر درخواست دهد:

• علائم بالینی سندروم تخمدان پلی‌کیستیک

• قاعدگی نامنظم، آکنه یا هیرسوتیسم (موهای زائد)

• چاقی شکمی یا اضافه‌وزن

• سابقه خانوادگی دیابت یا سندروم متابولیک

• عدم پاسخ به درمان‌های مرسوم PCOS

 

 

---

مزایا و محدودیت‌های تست HOMA-IR

مزایا:

• محاسبه آسان با دو پارامتر آزمایشگاهی

• روشی غیرتهاجمی و کم‌هزینه

• کاربردی در پایش روند درمان

محدودیت‌ها:

• نیاز به ناشتایی دقیق

• تحت تأثیر استرس، بیماری حاد یا داروهای خاص

• بهتر است همراه با تست‌های تکمیلی مانند OGTT یا HbA1c تفسیر شود

 

---

پرسش‌های متداول (FAQ)

۱. آیا HOMA-IR جایگزین تست دیابت است؟
خیر. HOMA-IR برای تخمین مقاومت به انسولین استفاده می‌شود، نه برای تشخیص دیابت. برای تشخیص دیابت، تست OGTT یا HbA1c لازم است.

۲. آیا زنان لاغر با PCOS هم ممکن است مقاومت به انسولین داشته باشند؟
بله. مقاومت به انسولین فقط مختص افراد چاق نیست و در بسیاری از زنان لاغر با PCOS نیز مشاهده می‌شود.

۳. آیا مقدار HOMA-IR با درمان کاهش می‌یابد؟
بله. تغییر رژیم غذایی، کاهش وزن، ورزش منظم و مصرف داروهایی مانند متفورمین می‌توانند HOMA-IR را کاهش دهند.

---

 جمع‌بندی

تست HOMA-IR ابزاری کاربردی برای تشخیص و پایش مقاومت به انسولین در زنان مبتلا به PCOS است. تشخیص به‌موقع این مشکل متابولیک می‌تواند:

• روند درمان را مؤثرتر کند

• خطرات قلبی–عروقی و دیابت را کاهش دهد

• به بهبود باروری و کیفیت زندگی بیماران کمک نماید

🩺 تفسیر این شاخص باید توسط پزشک و در کنار سایر یافته‌های بالینی و آزمایشگاهی انجام گیرد.

منابع:

LabTestsOnline – Insulin and Glucose Tests

CDC – PCOS and Metabolic Syndrome

No. 31

۰۴/۰۳