بسیاری تصور می‌کنند که اختلالات روانی فقط از طریق گفت‌وگو با روان‌پزشک یا پرسش‌نامه‌های روان‌شناختی قابل تشخیص هستند. اما واقعیت این است که سلامت روان و سلامت جسم به‌طور عمیقی به یکدیگر وابسته‌اند. آزمایش‌های خون می‌توانند سرنخ‌هایی درباره اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب، خستگی ذهنی و اختلالات خلقی فراهم کنند و به تشخیص سریع‌تر و درمان هدفمندتر کمک نمایند.
هیچ آزمایش خونی خاصی به‌تنهایی نمی‌تواند تشخیص قطعی اضطراب یا افسردگی بدهد. اما برخی شاخص‌های زیستی در خون، می‌توانند به شناسایی کمبودها، ناهنجاری‌های هورمونی یا التهابات پنهان که بر خلق‌وخو تأثیر می‌گذارند، کمک کنند.
اختلالات تیروئید می‌توانند خود را با علائمی مانند اضطراب، افسردگی یا بی‌قراری نشان دهند. کمبود این ویتامین‌ها باعث افسردگی، اضطراب، مه‌ذهنی و اختلال تمرکز می‌شود. سطح پایین آن با افسردگی فصلی، اضطراب عمومی و خلق پایین مرتبط است. کم‌خونی می‌تواند موجب خستگی ذهنی، تحریک‌پذیری و اضطراب شود. نوسانات قند خون می‌توانند با بی‌ثباتی خلق، بی‌قراری و اضطراب همراه باشند. سطح بالای کورتیزول مزمن با استرس، اضطراب مداوم، بی‌خوابی و فرسودگی روانی مرتبط است. التهاب مزمن خفیف ممکن است نقش مهمی در ایجاد یا تشدید اختلالات روانی داشته باشد.
چرا آزمایش خون برای بررسی سلامت روان مفید است؟
مهم‌ترین آزمایش‌های خون در بررسی اختلالات روانی
۱. عملکرد تیروئید (TSH، T3، T4)
یکی از آزمایش‌های پایه در بررسی مشکلات روانی پایدار.۲. ویتامین B12 و فولات
به‌ویژه در سالمندان یا گیاه‌خواران شایع است.۳. ویتامین D (25-OH Vitamin D)
در افرادی با علائم مزمن خلقی، بررسی آن توصیه می‌شود.۴. آهن و فریتین
آزمایش CBC، فریتین و ترانسفرین برای ارزیابی دقیق مفید است.۵. قند خون (FBS و HbA1c)
در افراد دارای اضافه‌وزن یا سابقه دیابت باید بررسی شود.۶. کورتیزول (هورمون استرس)
قابل اندازه‌گیری در سرم، بزاق یا ادرار.۷. CRP و مارکرهای التهابی
سطح بالای CRP می‌تواند هشداردهنده باشد.
چه افرادی باید این آزمایش‌ها را انجام دهند؟
کمک به تشخیص صحیح و اجتناب از درمان‌های غیرضروری
آیا آزمایش خون می‌تواند اضطراب را تشخیص دهد؟ آیا کمبود ویتامین‌ها باعث اختلال خلق می‌شود؟ آیا فقط با مصرف مکمل‌ها می‌توان اضطراب را درمان کرد؟
سلامت روان فقط در ذهن رخ نمی‌دهد؛ بدن هم نقش مهمی دارد.
منبع: CDC – Mental Health and Physical Health Connection No. 57 ۰۴/۰۳
مزایای آزمایش‌های خونی در سلامت روان
امکان درمان هدفمند از طریق اصلاح کمبودها و اختلالات متابولیک
افزایش آگاهی فرد نسبت به تأثیر جسم بر ذهن
جلوگیری از عود یا مزمن شدن اختلال روانی
سؤالات رایج
خیر. اما می‌تواند عوامل زیربنایی اضطراب را شناسایی کند که در کنار ارزیابی روان‌پزشک، به تشخیص کمک می‌کند.
بله. کمبود B12، فولات، ویتامین D یا آهن می‌تواند منجر به علائم افسردگی یا اضطراب شود.
در موارد خفیف ممکن است مؤثر باشد. اما اغلب باید همراه با روان‌درمانی یا دارودرمانی باشد.
جمع‌بندی
بررسی آزمایش‌های خونی می‌تواند پلی بین سلامت جسم و روان ایجاد کند. اگر دچار علائم روانی مزمن، مقاوم یا غیرعادی هستید، انجام این آزمایش‌ها زیر نظر پزشک می‌تواند گام مهمی در جهت تشخیص ریشه‌ای و درمان مؤثرتر باشد.