کشت میکروبی یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیصی در پزشکی است که به پزشکان کمک می‌کند عامل دقیق عفونت را شناسایی کرده و بهترین روش درمان را انتخاب کنند. این آزمایش با رشد باکتری‌ها یا قارچ‌ها در محیط آزمایشگاهی کنترل‌شده، اطلاعاتی حیاتی درباره نوع میکروارگانیسم، شدت بیماری و حساسیت آن به آنتی‌بیوتیک‌ها ارائه می‌دهد.
کشت میکروبی چگونه انجام می‌شود؟
در این روش، نمونه‌ای از بدن (مانند ادرار، خون، خلط، زخم، مایع مغزی-نخاعی و…) به محیط غذایی مخصوص (مثل آگار) منتقل می‌شود تا در شرایط مناسب رشد میکروارگانیسم‌ها ممکن شود. این آزمایش می‌تواند حضور موارد زیر را نشان دهد:
-
باکتری‌های بیماری‌زا (گرم مثبت یا منفی)
-
قارچ‌ها (مثلاً کاندیدا)
-
و در برخی موارد خاص: مایکوباکتریوم (عامل بیماری سل)
انواع پرکاربرد کشت میکروبی
| نوع کشت | کاربرد بالینی |
|---|---|
| کشت ادرار | تشخیص عفونت ادراری (UTI) |
| کشت خون | بررسی سپسیس و عفونت‌های شدید |
| کشت گلو/بینی | بررسی استرپتوکوک و عفونت‌های تنفسی |
| کشت خلط | تشخیص پنومونی یا برونشیت مزمن |
| کشت مایعات بدن (CSF، مفصل و…) | شناسایی مننژیت، آرتریت عفونی و… |
| کشت زخم یا ترشحات واژن | بررسی عفونت‌های پوستی یا تناسلی |
چرا کشت میکروبی اهمیت دارد؟
- شناسایی دقیق عامل بیماری‌زا
- جلوگیری از مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها
- راهنمایی در انتخاب داروی مؤثر (آنتی‌بیوگرام)
- بررسی پاسخ بدن به درمان در عفونت‌های مزمن یا مقاوم
- افتراق بین آلودگی محیطی و عفونت واقعی
مراحل انجام کشت میکروبی
-
نمونه‌گیری استریل (قبل از مصرف آنتی‌بیوتیک)
-
کشت نمونه روی محیط مناسب (آگار خون، مک‌کانکی، سابورو و غیره)
-
نگهداری در انکوباتور (با دمای خاص برای رشد میکروب‌ها)
-
بررسی رشد کلنی‌ها با میکروسکوپ و تست‌های رنگ‌آمیزی (مثل رنگ‌آمیزی گرم)
-
در صورت رشد پاتوژن: انجام تست حساسیت به آنتی‌بیوتیک (آنتی‌بیوگرام)
نکاتی مهم درباره کشت میکروبی
-
بهترین نتیجه زمانی به‌دست می‌آید که نمونه پیش از شروع آنتی‌بیوتیک گرفته شود.
-
شرایط نگهداری نمونه بسیار حساس است (مثلاً کشت خون نیاز به بطری مخصوص دارد).
-
زمان آماده‌سازی جواب معمولاً بین ۲۴ تا ۷۲ ساعت است؛ گاهی برای قارچ‌ها تا یک هفته یا بیشتر.
-
کشت منفی همیشه به معنای نبود عفونت نیست. ممکن است عامل بیماری‌زا غیرقابل کشت یا نمونه‌گیری ناکافی بوده باشد.
پرسش‌های رایج
آیا هر کشت مثبتی به معنای بیماری است؟
خیر. گاهی میکروارگانیسم‌هایی که در کشت رشد می‌کنند، آلودگی محیطی یا فلور طبیعی بدن هستند و لزوماً عامل بیماری‌زا نیستند.
چه عواملی باعث منفی‌شدن کاذب کشت می‌شوند؟
-
مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
-
روش نمونه‌گیری غیراستاندارد
-
حمل و نگهداری نادرست نمونه
آیا آنتی‌بیوگرام برای همه میکروب‌ها انجام می‌شود؟
فقط در صورتی که عامل بیماری‌زا شناسایی شده باشد، آنتی‌بیوگرام انجام می‌شود تا مؤثرترین آنتی‌بیوتیک تجویز شود.
جمع‌بندی
کشت میکروبی یکی از پایه‌های تشخیص دقیق و درمان مؤثر عفونت‌هاست. این تست، اطلاعات ارزشمندی درباره نوع عامل بیماری، شدت عفونت و انتخاب داروی مناسب ارائه می‌دهد. رعایت اصول نمونه‌گیری و تفسیر درست نتایج، نقش کلیدی در درمان هدفمند، پیشگیری از مقاومت آنتی‌بیوتیکی و حفظ سلامت بیماران دارد
منابع :
No. 64
۰۴/۰۳
