سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یک اختلال شایع در زنان سنین باروری است که با علائمی مانند بی‌نظمی قاعدگی، افزایش آندروژن‌ها، آکنه و نازایی همراه است. یکی از جنبه‌های پاتوفیزیولوژیک مهم این بیماری، مقاومت به انسولین است که می‌تواند خطر دیابت نوع ۲، چاقی و بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. در این مقاله، دو آزمایش مهم یعنی تست انسولین ناشتا و تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) برای ارزیابی این مقاومت و تشخیص و درمان مقاومت به انسولین در PCOS بررسی می‌شود.
مقاومت به انسولین چیست؟
مقاومت به انسولین به حالتی اطلاق می‌شود که در آن سلول‌ها پاسخ مناسبی به انسولین نمی‌دهند. در نتیجه، برای حفظ قند خون طبیعی، پانکراس انسولین بیشتری ترشح می‌کند که به مرور ممکن است به هیپرانسولینمی و دیابت منجر شود.
نقش مقاومت به انسولین در PCOS
-
افزایش انسولین موجب تحریک بیش‌ازحد تخمدان‌ها و تولید آندروژن می‌شود.
-
این مسئله موجب بروز علائمی مانند آکنه، موهای زائد و اختلالات تخمک‌گذاری می‌شود.
-
تشخیص و درمان زودهنگام مقاومت به انسولین می‌تواند باروری و متابولیسم را بهبود دهد.
تست انسولین ناشتا (Fasting Insulin)
هدف: اندازه‌گیری سطح انسولین در حالت ناشتا (۸ تا ۱۲ ساعت بدون غذا)
تفسیر:
سطح طبیعی انسولین بین ۲ تا ۲۵ µIU/mL است. مقادیر بالای ۱۰ تا ۱۵ µIU/mL در زنان مبتلا به PCOS (حتی با قند خون نرمال) می‌تواند نشانه‌ای از مقاومت باشد.
نکته: برای تفسیر دقیق‌تر معمولاً از شاخص HOMA-IR استفاده می‌شود که ترکیبی از انسولین و گلوکز ناشتا است.
تست OGTT همراه با انسولین
در این روش، پس از نمونه‌گیری ناشتا، فرد محلول گلوکز (۷۵ گرم) را مصرف می‌کند و قند و انسولین در زمان‌های مشخص (۳۰، ۶۰، ۹۰ و ۱۲۰ دقیقه) اندازه‌گیری می‌شوند.
الگوهای مشکوک به مقاومت به انسولین:
-
اوج انسولین > 100 µIU/mL
-
کاهش آهسته انسولین تا دقیقه ۱۲۰
-
نسبت غیرطبیعی انسولین به گلوکز در دقیقه ۶۰ یا ۹۰
حتی در صورت قند خون طبیعی، این تست می‌تواند مقاومت زودرس به انسولین را نشان دهد.
چه کسانی باید این آزمایش‌ها را انجام دهند؟
-
زنانی با علائم PCOS و اضافه‌وزن
-
افراد با سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲
-
بیماران مبتلا به ناباروری یا اختلال تخمک‌گذاری
-
وجود آکنه، هیرسوتیسم یا آکانتوز نیگریکانس
درمان و مدیریت مقاومت به انسولین در PCOS
-
تغییر رژیم غذایی به سمت کاهش کربوهیدرات‌ها
-
افزایش فعالیت بدنی منظم
-
استفاده از داروهایی مانند متفورمین
-
پیگیری سالانه سطح انسولین و قند خون برای پیشگیری از دیابت
پرسش‌های متداول
آیا همه زنان مبتلا به PCOS دچار مقاومت به انسولین هستند؟
خیر، اما حدود ۵۰ تا ۷۰٪ آن‌ها درجاتی از این مقاومت را دارند.
آیا تست انسولین ناشتا کافی است؟
خیر. در بسیاری از موارد، ترکیب آن با OGTT یا محاسبه HOMA-IR ارزیابی دقیق‌تری ارائه می‌دهد.
آیا مقاومت به انسولین قابل درمان است؟
بله. با اصلاح سبک زندگی و دارودرمانی قابل کنترل و حتی برگشت‌پذیر است.
جمع‌بندی
تشخیص مقاومت به انسولین در زنان مبتلا به PCOS نقش اساسی در کنترل علائم، پیشگیری از دیابت و بهبود باروری دارد. استفاده از تست انسولین ناشتا و OGTT، همراه با رویکردی چندجانبه در درمان، می‌تواند کیفیت زندگی این بیماران را به‌طور چشمگیری بهبود بخشد.
منابع:
Mayo Clinic – PCOS and Insulin Resistance
Cleveland Clinic – Insulin Resistance and PCOS
LabTestsOnline – Glucose Tolerance Test (OGTT)
No. 17
۰۴/۰۳