تفسیر آزمایش ANA مثبت در لوپوس (SLE)

آزمایش ANA (پادتن ضد هسته‌ای) یکی از مهم‌ترین تست‌های اولیه در بررسی بیماری‌های خودایمنی به‌ویژه لوپوس (SLE) است. با این حال، مثبت شدن این آزمایش به‌تنهایی تشخیص قطعی لوپوس محسوب نمی‌شود. هدف این مطلب، ارائه‌ی توضیحی علمی و قابل‌فهم درباره‌ی مفهوم آزمایش ANA مثبت است؛ به گونه‌ای که هم بیماران و خانواده‌ها و هم علاقه‌مندان به اطلاعات پزشکی بتوانند از آن استفاده کنند.

---

ANA چیست و چرا اهمیت دارد؟

• آزمایش ANA وجود پادتن‌هایی را بررسی می‌کند که بر علیه هسته‌ی سلول‌های بدن ساخته می‌شوند.

• بیش از ۹۷٪ بیماران مبتلا به لوپوس ANA مثبت دارند، اما در بسیاری از افراد سالم نیز ممکن است نتیجه مثبت باشد.

• بنابراین ANA مثبت به‌معنی تحریک سیستم ایمنی است، نه تشخیص قطعی لوپوس

 

---

مثبت شدن ANA چه معنایی دارد؟

ANA مثبت می‌تواند در شرایط مختلف دیده شود:

• بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید.

• عفونت‌های ویروسی موقتی.

• برخی سرطان‌ها یا بیماری‌های زمینه‌ای.

• حتی در ۱۵ تا ۲۰٪ افراد سالم (به‌ویژه سالمندان یا افراد با سابقه‌ی خانوادگی بیماری خودایمنی).

نکته مهم: آزمایش ANA حساسیت بالایی دارد (>۹۵٪) اما ویژگی اختصاصی پایینی (<۴۰٪)، یعنی موارد مثبت کاذب شایع هستند.

---

گام‌های بعدی پس از ANA مثبت

اگر ANA مثبت باشد، پزشک معمولاً آزمایش‌های تکمیلی درخواست می‌کند:

• Anti-dsDNA و Anti-Sm → اختصاصی‌تر برای لوپوس.

• CBC و آزمایش ادرار → بررسی درگیری کلیه یا خون.

• سطح مکمل‌ها و سایر آنتی‌بادی‌ها.

ترکیب نتایج آزمایش‌ها با علائم بالینی بیمار کلید تشخیص نهایی است.

---

شرایط مشابه لوپوس یا استثناها

• لوپوس ANA منفی: بسیار نادر (<۲٪ موارد) ولی وجود دارد.

• بیماری بافت همبند ناشناخته (UCTD): علائم خودایمنی وجود دارد، اما معیارهای کافی برای تشخیص بیماری مشخصی مثل لوپوس یا اسکلرودرمی کامل نیست.

 

---

ANA مثبت در کودکان

• در کودکان نیز ANA برای بررسی بیماری‌های خودایمنی به‌کار می‌رود.

• اما این آزمایش در کودکان اختصاصی کمتری دارد و حتی در افراد سالم هم ممکن است مثبت باشد.

• بنابراین تفسیر آن باید با دقت بیشتری انجام شود.

 

---

جمع‌بندی

1. ANA مثبت به‌تنهایی تشخیص لوپوس نیست؛ فقط نشانه‌ای از فعالیت غیرطبیعی سیستم ایمنی است.

2. تا ۲۰٪ افراد سالم ممکن است ANA مثبت باشند.

3. در صورت مثبت بودن، پزشک:

   • آزمایش‌های تکمیلی (مانند Anti-dsDNA یا Sm)

   • بررسی علائم بالینی

   • تست عملکرد اندام‌ها (کلیه، خون و…)
     را انجام می‌دهد.

4. اگر علائم وجود داشته اما معیار کامل برای لوپوس مهیا نباشد، ممکن است در دسته‌ی UCTD قرار گیرد.

5. لوپوس ANA منفی نادر است، اما در صورت علائم قوی مدنظر پزشک خواهد بود.

 

---

سؤالات متداول (FAQ)

۱. آیا ANA مثبت یعنی حتماً لوپوس دارم؟
خیر. ANA مثبت فقط نشانه‌ی تحریک سیستم ایمنی است و باید همراه با سایر تست‌ها و علائم بررسی شود.

۲. چند درصد افراد سالم ANA مثبت هستند؟
حدود ۱۵ تا ۲۰٪ افراد سالم ممکن است نتیجه ANA مثبت داشته باشند.

۳. اگر ANA مثبت و علائم لوپوس هم وجود داشته باشد چه می‌شود؟
پزشک با انجام تست‌های اختصاصی‌تر و معاینات بالینی، تشخیص قطعی را مشخص می‌کند.

۴. آیا لوپوس می‌تواند بدون ANA مثبت باشد؟
بله، اما بسیار نادر است (کمتر از ۲٪). در این شرایط تکیه بر سایر آنتی‌بادی‌ها و علائم بالینی اهمیت دارد.

منابع :

Mayo Clinic

hopkinslupus

 

No. 41

۰۴/۰۶