با افزایش سن، عملکرد غدد درون‌ریز بدن به‌تدریج تغییر می‌کند. اختلال در ترشح هورمون‌هایی مانند تیروکسین (T4)، تستوسترون، استروژن، DHEA و پاراتورمون ممکن است منجر به علائمی مانند خستگی مزمن، اختلال حافظه، کاهش میل جنسی، افسردگی یا حتی پوکی استخوان شود. انجام آزمایش‌های منظم برای بررسی این هورمون‌ها در سالمندی، نقشی کلیدی در پیشگیری، تشخیص و درمان زودهنگام مشکلات هورمونی در سالمندان دارد.
اهمیت بررسی عملکرد تیروئید در سالمندان
هورمون‌ها در سالمندی بخصوص هورمون های تیروئیدی بر متابولیسم، خلق‌وخو، عملکرد مغز و قلب تأثیر مستقیم دارند. اما در سالمندان، علائم کم‌کاری یا پرکاری تیروئید ممکن است پنهان یا با مشکلاتی مانند آلزایمر، افسردگی یا کاهش انرژی اشتباه گرفته شود.
آزمایش‌های مهم تیروئید در سالمندی:
| نام آزمایش | کاربرد | تفسیر معمول |
|---|---|---|
| TSH | شاخص اصلی تنظیم تیروئید | ↑ کم‌کاری / ↓ پرکاری |
| FT4 | سطح تیروکسین آزاد | ↓ کم‌کاری / ↑ پرکاری |
| FT3 | مخصوص پرکاری و بررسی اضافی | ممکن است در سالمندی طبیعی کمی کاهش یابد |
📌 توصیه: انجام آزمایش‌های TSH و FT4 هر ۱ تا ۲ سال یک‌بار در سالمندان، به‌ویژه در صورت وجود علائم گیجی، بی‌حالی یا مشکلات شناختی توصیه می‌شود.
بررسی هورمون‌های جنسی در مردان سالمند
کاهش تدریجی تستوسترون در مردان سالمند پدیده‌ای طبیعی است، اما اگر همراه با علائمی مانند کاهش میل جنسی، ضعف عضلات، بی‌حوصلگی یا افسردگی باشد، نیاز به بررسی دارد.
🧪 آزمایش پیشنهادی:
-
تستوسترون کل (Total Testosterone): در صورت کاهش شدید، بررسی تستوسترون آزاد، LH، FSH و SHBG نیز ممکن است ضروری باشد.
📌 مردان بالای ۶۰ سال با کاهش انرژی، خلق‌وخو یا عملکرد جنسی، باید از نظر هورمونی بررسی شوند.
تغییرات هورمونی زنان پس از یائسگی
با یائسگی، سطح استروژن کاهش می‌یابد که می‌تواند منجر به گرگرفتگی، خشکی واژن، اختلال خواب، تغییرات خلقی و پوکی استخوان شود.
🧪 آزمایش‌های مهم برای زنان سالمند:
| آزمایش | کاربرد |
|---|---|
| FSH | افزایش آن نشانه ورود به یائسگی است |
| استرادیول (E2) | سطح استروژن فعال |
| LH | بررسی تکمیلی عملکرد تخمدان |
| ویتامین D و کلسیم | سنجش خطر پوکی استخوان پس از افت استروژن |
📌 در صورت شدت علائم، درمان جایگزین هورمونی (HRT) با نظر پزشک و ارزیابی دقیق ریسک‌ها قابل‌بررسی است.
سایر هورمون‌های کلیدی در پیری
| هورمون | نقش و اهمیت |
|---|---|
| DHEA-S | کاهش آن با افت انرژی، کاهش توده عضلانی و خلق مرتبط است |
| کورتیزول | بررسی عملکرد غدد فوق‌کلیوی – مخصوص شرایط خاص مانند استرس مزمن یا افت فشار |
| پاراتورمون (PTH) | تنظیم کلسیم و حفظ سلامت استخوان‌ها |
پرسش‌های متداول
▪️ آیا کاهش تستوسترون در مردان سالمند طبیعی است؟
بله، اما در صورت وجود علائم باید بررسی و در صورت لزوم درمان شود.
▪️ آیا هورمون‌درمانی در زنان سالمند خطرناک است؟
در برخی موارد ممکن است ریسک سکته یا سرطان را افزایش دهد؛ بنابراین باید با مشورت پزشک و پایش دقیق انجام شود.
▪️ آیا کم‌کاری تیروئید در سالمندی باید درمان شود؟
در صورت بالا بودن TSH یا وجود علائم، درمان با دوز کم لووتیروکسین مؤثر و ایمن است.
جمع‌بندی
تغییرات هورمونی در سالمندی اجتناب‌ناپذیر است، اما بسیاری از اختلالات قابل‌تشخیص و درمان هستند. انجام منظم آزمایش‌های تیروئید، تستوسترون، استروژن، FSH، DHEA و ویتامین D به حفظ انرژی، خلق‌وخو، عملکرد ذهنی و سلامت استخوان‌ها در سنین بالا کمک می‌کند.
منابع:
Mayo Clinic – Hormonal Health in Aging Adults
LabTestsOnline – Hormone Testing in Older Adults
No. 20
۰۴/۰۵
