والپروات سدیم (Sodium Valproate) یکی از پرکاربردترین داروهای ضدصرع است که برای درمان تشنج، اختلال دوقطبی و گاهی میگرن مقاوم تجویز می‌شود. با وجود اثربخشی بالا، مصرف بلندمدت این دارو ممکن است با کاهش سطح ویتامین D و خطر پوکی استخوان همراه باشد.
در این مقاله بررسی می‌کنیم:
-
والپروات چگونه بر ویتامین D اثر می‌گذارد
-
چه کسانی در معرض خطر بیشتری هستند
-
و چگونه می‌توان از کمبود ویتامین D پیشگیری کرد
والپروات سدیم چگونه باعث کمبود ویتامین D می‌شود؟
برخلاف برخی داروهای ضدصرع که باعث افزایش متابولیسم ویتامین D می‌شوند، والپروات با مکانیسم متفاوتی تأثیر می‌گذارد:
- اختلال در تولید فرم فعال ویتامین D (کالسی‌تریول)
- کاهش جذب گوارشی کلسیم و ویتامین D
- افزایش نیاز بدن در مصرف مزمن
- اثر منفی بر استخوان و بازجذب کلسیم
عوارض کمبود ویتامین D در مصرف‌کنندگان والپروات
-
کاهش تراکم استخوان (استئوپنی یا پوکی استخوان)
-
تأخیر در رشد اسکلتی در کودکان و نوجوانان
-
درد استخوان و ضعف عضلات
-
افزایش احتمال تشنج به علت کاهش کلسیم
-
راشیتیسم (نرمی استخوان) در کودکان در موارد شدید
چه آزمایش‌هایی برای بررسی لازم است؟
🧪 برای ارزیابی وضعیت ویتامین D و استخوان در بیماران تحت درمان با والپروات، آزمایش‌های زیر توصیه می‌شود:
-
۲۵(OH)D: برای سنجش سطح ویتامین D خون
-
کلسیم، فسفر، آلکالین فسفاتاز: برای ارزیابی سلامت استخوان
-
DEXA scan: در بزرگسالان برای بررسی تراکم استخوان
-
تست عملکرد کبد و کلیه: جهت پایش عوارض دارویی و جذب ویتامین‌ها
چه کسانی در معرض خطر بالاتر هستند؟
👩⚕️ گروه‌های پرخطر شامل:
-
کودکان و نوجوانان در حال رشد
-
سالمندان
-
زنان باردار یا شیرده
-
بیماران با نور خورشید کم یا رژیم غذایی ناکافی
-
مصرف‌کنندگان والپروات به‌مدت بیش از ۱۲ ماه
-
افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی یا کبدی
پیشگیری و درمان کمبود ویتامین D در مصرف‌کنندگان والپروات
✅ راهکارهای ساده و مؤثر:
-
پایش سالانه سطح ویتامین D
-
مصرف روزانه ۸۰۰ تا ۲۰۰۰ واحد ویتامین D3 (با نظر پزشک)
-
در کمبود شدید: مصرف دوزهای بالا مانند ۵۰,۰۰۰ واحد در هفته برای ۸ هفته
-
دریافت کافی کلسیم از طریق تغذیه یا مکمل
-
قرار گرفتن روزانه در معرض نور خورشید (۱۵ تا ۲۰ دقیقه)
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
آیا همه‌ی مصرف‌کنندگان والپروات دچار کمبود ویتامین D می‌شوند؟
خیر، اما مصرف بلندمدت، سن پایین، یا تغذیه نامناسب خطر را افزایش می‌دهد.
آیا مصرف مکمل ویتامین D با والپروات تداخل دارد؟
خیر. نه تنها تداخلی ندارد، بلکه در بسیاری از موارد توصیه می‌شود.
آیا کمبود ویتامین D می‌تواند کنترل صرع را سخت‌تر کند؟
بله. کاهش ویتامین D می‌تواند آستانه تشنج را پایین بیاورد.
جمع‌بندی
اگر شما یا فرزندتان از والپروات سدیم استفاده می‌کنید، لازم است از عوارض استخوانی و کمبود ویتامین D آگاه باشید.
آزمایش منظم، مصرف مکمل، نور خورشید و تغذیه سالم ابزارهای مؤثری برای پیشگیری از این عارضه پنهان ولی مهم هستند.
منابع :
Mayo Clinic – Valproate and Vitamin D
Cleveland Clinic – Antiepileptic drugs and bone health
No. 56
۰۴/۰۴