پروتئین واکنشی C یا CRP (C-Reactive Protein) یکی از شاخصهای مهم التهاب در بدن است. این ماده توسط کبد تولید میشود و در زمانی که بدن دچار عفونت، التهاب یا آسیب بافتی شود، سطح آن در خون افزایش پیدا میکند.
آزمایشCRP یکی از روشهای ساده و پرکاربرد برای ارزیابی وجود التهاب در بدن است و پزشکان از آن در تشخیص عفونتهای باکتریایی، بیماریهای خودایمنی، التهاب مزمن و خطر بیماریهای قلبی استفاده میکنند.
محدوده طبیعیCRP در آزمایش خون
محدوده نرمال CRP به روش آزمایش و هدف بررسی بستگی دارد:
- CRPمعمولی (Conventional CRP): کمتر از ۱۰ میلیگرم در لیتر (mg/L) طبیعی در نظر گرفته میشود.
- CRPبا حساسیت بالا (hs-CRP): برای بررسی خطر بیماریهای قلبی – عروقی استفاده میشود:
- کمتر از ۱ mg/L → خطر پایین
- بین ۱ تا ۳ mg/L → خطر متوسط
- بالاتر از ۳ mg/L → خطر زیاد بروز بیماری قلبی
دلایل افزایش CRP در خون
افزایشCRP به معنی فعال شدن سیستم ایمنی و پاسخ بدن به التهاب است. مهمترین دلایل بالا رفتن CRP عبارتاند از:
۱. عفونتها (بخصوص عفونت باکتریایی)
یکی از شایعترین علل افزایش شدید CRP، عفونتهای حاد مانند:
- ذاتالریه (پنومونی)
- عفونت ادراری
- عفونت پوستی یا آبسه
- سپسیس (عفونت گسترده خون)
در این حالتها سطح CRP میتواند بیش از ۱۰۰ mg/L افزایش یابد.
۲. بیماریهای التهابی مزمن
برخی بیماریها موجب التهاب طولانیمدت در بدن میشوند:
- روماتوئید آرتریت (Arthritis Rheumatoid)
- لوپوس (SLE)
- بیماریهای التهابی روده (کرون، کولیت اولسراتیو)
در این شرایط CRP معمولاً در حد متوسط (۱۰ تا ۵۰ mg/L) بالا میرود.
۳. آسیبهای بافتی یا جراحی
پس از جراحی، سوختگی، یا ضربه شدید عضلانی، CRP موقتاً بالا میرود زیرا بدن در حال ترمیم بافت آسیبدیده است.
۴. بیماریهای قلبی و عروقی
مقادیر بالاتر از ۳ mg/L در آزمایشhs‑CRP با افزایش خطر بیماری عروق کرونر، حمله قلبی و سکته مغزی مرتبط است.
CRP بالا ممکن است بیانگر التهاب خفیف در دیواره رگها و آغاز آترواسکلروز باشد.
۵. سرطانها
در برخی سرطانها نظیر سرطان کبد، ریه، تخمدان یا لنفوم، افزایش CRP میتواند نشانه التهاب مزمن و پاسخ التهابی بدن به تومور باشد.
۶. چاقی و سبک زندگی ناسالم
اضافهوزن، مصرف دخانیات، کمتحرکی یا رژیم پرچرب سطحCRP را بهصورت مزمن بالا نگه میدارد.
۷. سایر علل
- بارداری (بهویژه در سهماهه سوم)
- دیابت کنترلنشده
- نارسایی کلیه یا کبد
- برخی داروها مثل قرصهای ضدبارداری
دلایل کاهشCRP در خون
کاهش سطح این پروتئین بهطور کلی نشانه مثبتی است و معمولاً بیانگر کاهش التهاب یا پاسخ موفق به درمان است.
اما در برخی موارد پایین بودن غیرطبیعیCRP میتواند دلایل خاصی داشته باشد:
۱. نقص عملکرد کبد
چونCRP در کبد تولید میشود، هرگونه نارسایی یا بیماری شدید کبدی ممکن است باعث کاهش مصنوعی سطح آن شود.
۲. مصرف داروهای ضدالتهاب
داروهایی مانند NSAIDs (ایبوپروفن، ناپروکسن) یا کورتونها میتوانند میزان تولیدCRP را کاهش دهند.
۳. کمبود وزن شدید یا سوءتغذیه
در افراد با کمبود پروتئین یا کالری، منابع لازم برای ساختCRP وجود ندارد و سطح آن کاهش مییابد.
۴. بیماریهای خودایمنی در مرحله خاموش
در فازهای بدون التهاب فعال (Remission) بیماریهایی مثل لوپوس یا کرون، سطحCRP کاهش مییابد و این نشانهی خوبی است.
تحلیل همبستگیCRP با سایر شاخصها
| شاخص آزمایشگاهی | تفسیر در کنار CRP |
|---|---|
| CRP ↑ + ESR ↑ | التهاب یا بیماری مزمن فعال (مثل لوپوس، روماتیسم مفصلی) |
| CRP ↑ + WBC ↑ | عفونت باکتریایی شدید |
| CRP ↑ + ALT/AST ↑ | التهاب یا آسیب کبدی |
| CRP ↑ + تروپونین ↑ | التهاب قلبی یا حمله قلبی |
چگونه میتوان سطح CRP را کاهش داد؟
- درمان علت اصلی: درمان عفونت یا بیماری التهابی زیرین
- سبک زندگی سالم: رژیم غذایی ضدالتهاب (سبزی، فیبر، ماهی، روغن زیتون)، ترک سیگار
- ورزش منظم: دستکم ۱۵۰ دقیقه در هفته
- کاهش وزن: مخصوصاً در افراد چاق با چربی شکمی بالا
- کنترل قند خون و فشارخون
- درمان با statinها: در بیماران قلبی برای کاهش التهاب عروقی
چه زمانی باید نگران CRPبالا باشیم؟
در موارد زیر وضعیت باید حتماً توسط پزشک بررسی شود:
- CRPبالاتر از ۱۰ mg/L بدون عفونت واضح
- تب، درد یا ضعف همراه با CRPبالا
- hs‑CRP بالاتر از ۳ mg/L در افراد بدون علائم قلبی
- افزایش مداومCRP در آزمایشهای مکرر
پرسشهای متداول (FAQ)
آیا CRPبالا همیشه به معنی عفونت است؟
خیر، CRPفقط نشاندهنده وجود التهاب است. ممکن است ناشی از بیماریهای خودایمنی یا التهاب مزمن باشد.
آیا رژیم غذایی رویCRP اثر دارد؟
بله، رژیم پرچرب و پرقند موجب افزایش آن میشود، در حالیکه رژیم غنی از سبزیجات، فیبر و امگا‑۳ میتواند سطحCRP را کاهش دهد.
چقدر زمان میبرد تا CRPبعد از عفونت کاهش یابد؟
معمولاً ظرف ۳ تا ۷ روز پس از کنترل کامل عفونت، سطح CRP به محدوده طبیعی برمیگردد.
منابع :
No. 32
۰۴/۰۹