راهنمای علمی و مرحله‌به‌مرحله برای درمان سرفه‌هایی که تمام نمی‌شوند
سرفه مزمن (Chronic Cough) به سرفه‌ای گفته می‌شود که بیش از ۸ هفته در بزرگسالان یا بیش از ۴ هفته در کودکان ادامه دارد. این علامت شایع می‌تواند نشانه‌ی یک بیماری خوش‌خیم مانند آلرژی، یا یک بیماری جدی مانند سرطان ریه باشد. بررسی سیستماتیک و شناخت علل اصلی سرفه مزمن می‌تواند از مصرف بی‌رویه‌ی آنتی‌بیوتیک، انجام آزمایش‌های غیرضروری و درمان‌های بی‌اثر جلوگیری کند.
شایع‌ترین علل سرفه مزمن
۱. سندرم ترشح پشت حلق (PNDS / UACS)
-
احساس خلط در گلو
-
گلودرد، عطسه، صدای خشن
-
معمولاً ناشی از رینیت آلرژیک یا سینوزیت
✅ درمان: آنتی‌هیستامین + ضداحتقان
۲. آسم و آسم واریانت سرفه‌ای
-
سرفه خشک، به‌ویژه شب‌ها
-
بدون تنگی نفس در برخی موارد
✅ تشخیص: اسپیرومتری + تست پاسخ به برونکودیلاتور
✅ درمان: اسپری سالبوتامول و کورتون استنشاقی
۳. بازگشت اسید معده (GERD)
-
سرفه شب‌هنگام یا پس از غذا
-
بدتر شدن سرفه در حالت درازکش
✅ درمان: مهارکننده پروتون (PPI) + اصلاح سبک زندگی
۴. مصرف داروهای مهارکننده ACE
-
مانند: انالاپریل، کاپتوپریل
-
سرفه خشک، بدون تب یا خلط
✅ درمان: قطع دارو → بهبود طی ۱ تا ۴ هفته
۵. برونشیت مزمن در سیگاری‌ها
-
سرفه با خلط صبحگاهی
-
استمرار > ۳ ماه در سال برای ≥۲ سال
✅ درمان: ترک سیگار، برونکودیلاتورها، فیزیوتراپی
۶. عفونت‌های مزمن (مثلاً سل)
-
سرفه با خلط خونی، کاهش وزن، تب
✅ تشخیص: عکس ریه، PCR، کشت خلط
✅ درمان: داروهای ضدسل طبق پروتکل
۷. توده یا سرطان ریه
-
در افراد بالای ۴۰ سال یا سیگاری
-
کاهش وزن، درد قفسه سینه، خلط خونی
✅ اقدام: سی‌تی‌اسکن + ارجاع فوری
مراحل تشخیص سرفه مزمن
| مرحله | اقدامات |
|---|---|
| ۱ | شرح حال، معاینه، رد علائم هشدار (تب، خلط خونی، کاهش وزن) |
| ۲ | عکس قفسه سینه، بررسی داروها و آلرژی‌ها |
| ۳ | ارزیابی سه علت شایع: PNDS، آسم، GERD |
| ۴ | اگر پاسخ نگرفتید: اسپیرومتری، CT، اندوسکوپی و بررسی‌های تکمیلی |
راهبرد درمانی مؤثر
-
تمرکز بر درمان علت، نه فقط علائم
-
پرهیز از آنتی‌بیوتیک در نبود عفونت
-
استفاده هدفمند از داروهای مناسب (PPI، اسپری، آنتی‌هیستامین)
-
پیگیری دقیق بیمارانی که به درمان پاسخ نمی‌دهند
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
| سؤال | پاسخ |
|---|---|
| آیا سرفه مزمن همیشه خطرناک است؟ | نه؛ اما علائم هشدار (خلط خونی، تب، کاهش وزن) باید بررسی شوند. |
| آیا داروهای گیاهی کمک می‌کنند؟ | در موارد خفیف بله، ولی درمان علت اصلی ضروری است. |
| سرفه ناشی از داروی ACE چقدر طول می‌کشد؟ | اغلب طی ۱–۴ هفته پس از قطع دارو برطرف می‌شود. |
جمع‌بندی
سرفه مزمن نیاز به رویکرد گام‌به‌گام، علت‌محور و علمی دارد.
- سه علت شایع: PNDS، آسم، ریفلاکس معده
- تشخیص صحیح مهم‌تر از درمان سریع است
- در موارد مقاوم به درمان، بررسی تخصصی ضروری است
منابع :
-
UpToDate – Chronic Cough in Adults
🔗 https://www.uptodate.com/contents/chronic-cough-in-adults -
Mayo Clinic – Chronic Cough Causes and Symptoms
🔗 https://www.mayoclinic.org/symptoms/cough/basics/causes/sym-20050846
No. 78
۰۴/۰۴
