تهوع و استفراغ بارداری که در زبان عامیانه به آن “ویار” گفته می‌شود، یکی از شایع‌ترین علائم دوران بارداری است که بسیاری از زنان به‌ویژه در سه‌ماهه اول آن را تجربه می‌کنند. گرچه این وضعیت معمولاً بی‌خطر و موقتی است، اما می‌تواند بر کیفیت زندگی و تغذیه‌ی مادر تأثیرگذار باشد. در ادامه، به بررسی دلایل علمی بروز تهوع و استفراغ در بارداری، عوامل تشدیدکننده و راهکارهای مدیریت آن می‌پردازیم.
علت اصلی تهوع بارداری چیست؟
علت دقیق تهوع و استفراغ بارداری هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مجموعه‌ای از عوامل هورمونی، گوارشی و روانی در بروز این عارضه نقش دارند:
- افزایش هورمون hCG: هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) که از جفت ترشح می‌شود، به‌طور مستقیم با شدت تهوع در ارتباط است. اوج این هورمون در هفته‌های ۸ تا ۱۲ بارداری دیده می‌شود.
- افزایش هورمون استروژن: سطح بالای استروژن نیز می‌تواند موجب تحریک معده و تشدید حالت تهوع شود.
- کند شدن تخلیه معده: تغییرات فیزیولوژیکی بارداری باعث کاهش حرکات گوارشی می‌شود و این عامل می‌تواند حالت تهوع را تشدید کند.
- حساسیت بویایی و چشایی: بسیاری از زنان باردار در این دوران نسبت به بوها و طعم‌ها بسیار حساس‌تر می‌شوند که ممکن است تهوع را تحریک کند.
- عوامل روان‌شناختی: اضطراب، خستگی یا استرس نیز می‌توانند در بروز تهوع نقش داشته باشند.
چه عواملی تهوع بارداری را تشدید می‌کنند؟
برخی عوامل می‌توانند احتمال یا شدت تهوع و استفراغ بارداری را افزایش دهند:
- بارداری چندقلویی (دوقلو یا بیشتر)
- سابقه تهوع در بارداری‌های قبلی
- سابقه خانوادگی تهوع شدید بارداری
- سابقه بیماری‌های گوارشی مانند ریفلاکس یا زخم معده
- مصرف برخی مکمل‌ها یا داروهای آهن
چه زمانی تهوع بارداری نگران‌کننده است؟
در اغلب موارد، تهوع بارداری خفیف بوده و نیاز به درمان خاصی ندارد. اما در برخی موارد شدید، ممکن است منجر به بیماری‌ای به نام هیپرامسیس گراویداروم (Hyperemesis Gravidarum) شود که نیازمند مداخله پزشکی است. نشانه‌های هشداردهنده عبارت‌اند از:
- کاهش شدید وزن (بیش از ۵٪ وزن قبل از بارداری)
- عدم توانایی در نگه داشتن آب یا غذا
- علائم کم‌آبی بدن (خشکی دهان، ادرار کم، سرگیجه)
- ضعف و بی‌حالی شدید
در صورت مشاهده این علائم، باید سریعاً با پزشک یا ماما مشورت شود.
راهکارهای کاهش تهوع بارداری
برای بسیاری از زنان، اصلاحات ساده در سبک زندگی و رژیم غذایی می‌تواند کمک‌کننده باشد:
- مصرف وعده‌های غذایی کوچک و مکرر
- پرهیز از معده خالی؛ میان‌وعده‌هایی مثل نان تُست یا بیسکوییت خشک هنگام بیدار شدن
- دوری از بوهای تند یا غذاهای چرب و ادویه‌دار
- مصرف زنجبیل (به‌صورت دمنوش، آبنبات یا کپسول)
- استفاده از مچ‌بند ضدتهوع (acupressure wristbands)
- نوشیدن مایعات سرد و اندک در فواصل کوتاه
در صورت عدم بهبود، پزشک ممکن است داروهای ضدتهوع ایمن برای بارداری تجویز کند.
پرسش‌های متداول درباره تهوع بارداری
آیا تهوع نشانه بارداری سالم است؟
در بسیاری از موارد بله؛ مطالعات نشان می‌دهد که تهوع خفیف تا متوسط با بارداری‌های سالم و کاهش خطر سقط همراه است.
تا چه زمانی ادامه دارد؟
در بیشتر زنان، تهوع بین هفته‌های ۱۲ تا ۱۴ بارداری کاهش می‌یابد، اما در برخی ممکن است تا هفته‌های پایانی ادامه یابد.
آیا جنسیت جنین روی تهوع تأثیر دارد؟
برخی مطالعات نشان داده‌اند که تهوع شدید ممکن است با بارداری جنین دختر ارتباط داشته باشد، اما این رابطه قطعی نیست و نباید به عنوان ملاک در نظر گرفته شود.
جمع‌بندی
تهوع و استفراغ بارداری، اگرچه آزاردهنده، اما بخشی طبیعی از بارداری محسوب می‌شود. با شناخت دلایل، عوامل تشدیدکننده و راهکارهای کنترل آن، می‌توان این دوره را راحت‌تر پشت سر گذاشت. در موارد شدید یا نگران‌کننده، مراجعه به پزشک ضروری است تا سلامت مادر و جنین حفظ شود.
منابع :
Pregnancy Complications | Maternal Infant Health
No. 1
۰۴/۰۳
