دیابت یک اختلال متابولیکی است که بر نحوه پردازش قند خون (گلوکز) در بدن تأثیر می‌گذارد. هنگامی که بدن نتواند انسولین کافی تولید کند یا به درستی به آن پاسخ ندهد، سطح گلوکز در خون افزایش می‌یابد. دیابت می‌تواند به دو دسته تقسیم شود:
- دیابت پیش‌بارداری: زمانی که فرد قبل از بارداری به دیابت مبتلا بوده است.
- دیابت بارداری: نوعی دیابت که برای اولین بار در دوران بارداری تشخیص داده می‌شود.
تأثیر دیابت بر مادر و جنین
دیابت در دوران بارداری اگر به‌درستی مدیریت نشود، می‌تواند منجر به عوارضی برای مادر و جنین شود. برخی از مهم‌ترین مشکلات عبارت‌اند از:
عوارض برای مادر
- فشار خون بالا و پره‌اکلامپسی: فشار خون بالا می‌تواند باعث مشکلات کلیوی و آسیب به سایر اندام‌ها شود که نیاز به مراقبت ویژه دارد.
- هیدرامنیوس: افزایش غیرطبیعی مایع آمنیوتیک ممکن است به بروز زایمان زودرس منجر گردد.
- افزایش احتمال زایمان سزارین: در مواردی که جنین به طور غیرمعمول رشد می‌کند، احتمال نیاز به زایمان سزارین بالا می‌رود.
عوارض برای نوزاد
- نقایص مادرزادی: عدم کنترل مناسب قند خون در اوایل بارداری می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی در قلب، مغز و ستون فقرات نوزاد شود.
- ماکروزومی (جنین بزرگ): نوزادان مادران دیابتی ممکن است بیش از حد رشد کنند که این امر به مشکلاتی در روند زایمان منتهی می‌شود.
- افت قند خون نوزاد: پس از تولد، نوزاد ممکن است با کاهش شدید قند خون مواجه شود که نیاز به مراقبت‌های فوری دارد.
- مشکلات تنفسی: نوزادان مادران مبتلا به دیابت ممکن است در تنظیم سطح اکسیژن و تنفس خود با دشواری‌هایی روبرو شوند.
اقدامات ضروری قبل از بارداری در افراد دیابتی
- مشاوره با پزشک: زنان دیابتی که قصد بارداری دارند، باید قبل از اقدام، با پزشک متخصص مشورت کنند.
- کنترل سطح قند خون: داشتن A1C کمتر از ۶ درصد می‌تواند خطر عوارض را کاهش دهد.
- مصرف مکمل‌های ضروری: مصرف اسید فولیک برای کاهش خطر نقص لوله عصبی توصیه می‌شود.
- اصلاح رژیم غذایی و فعالیت بدنی: یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم می‌تواند به کنترل بهتر دیابت کمک کند.
مدیریت دیابت در دوران بارداری
- مراجعات منظم به پزشک: چکاپ‌های مکرر برای پایش سطح قند خون و وضعیت جنین ضروری است.
- رژیم غذایی مناسب: مصرف غذاهای کم‌کربوهیدرات و پر از فیبر می‌تواند به تنظیم سطح گلوکز خون کمک کند.
- ورزش منظم: پیاده‌روی و ورزش‌های سبک برای کنترل قند خون توصیه می‌شود.
- مصرف داروهای تجویز شده: در برخی موارد، پزشک ممکن است انسولین یا داروهای خاصی را توصیه کند.
تست‌ها و بررسی‌های ضروری در دوران بارداری
- آزمایش هموگلوبین A1C: برای بررسی میانگین سطح قند خون در ۲-۳ ماه گذشته.
- سونوگرافی اختصاصی: برای بررسی رشد جنین و شناسایی احتمالی نقایص مادرزادی.
- تست NST و BPP: بررسی سلامت جنین در هفته‌های پایانی بارداری.
اقدامات ضروری برای جلوگیری از افت قند خون (هیپوگلیسمی)
- مصرف وعده‌های غذایی منظم و عدم حذف وعده‌ها.
- همراه داشتن میان‌وعده‌های کوچک مانند بیسکویت، آبمیوه طبیعی یا قرص گلوکز.
- کنترل مرتب سطح قند خون با دستگاه گلوکومتر.
- آگاهی خانواده از علائم هیپوگلیسمی و نحوه کمک در مواقع ضروری.
تغذیه و فعالیت بدنی
رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد مغذی، به همراه فعالیت بدنی منظم، به کنترل قند خون و حفظ سلامت مادر و جنین کمک می‌کند. توصیه می‌شود زنان باردار مبتلا به دیابت، تحت نظر یک متخصص تغذیه، برنامه غذایی مناسبی را دنبال کنند و از ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی بهره‌مند شوند.
مراقبت‌های پزشکی منظم
ویزیت‌های منظم با پزشک متخصص زنان و زایمان و تیم دیابت، برای نظارت بر سلامت مادر و رشد جنین ضروری است. این مراقبت‌ها شامل انجام آزمایش‌های دوره‌ای، سونوگرافی و بررسی‌های تخصصی دیگر است تا هرگونه مشکل احتمالی به‌موقع تشخیص داده شود.
نتیجه‌گیری:
دیابت در دوران بارداری چالش‌های خاص خود را دارد، اما با کنترل مناسب قند خون، تغذیه صحیح، ورزش و مراقبت‌های پزشکی، مادران دیابتی می‌توانند یک بارداری سالم و ایمن داشته باشند. توجه به توصیه‌های پزشکی و انجام آزمایش‌های دوره‌ای، خطر عوارض را به حداقل می‌رساند و سلامت مادر و نوزاد را تضمین می‌کند.
منبع:
کالج آمریکایی زنان و زایمان (ACOG)