بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس، آرتریت روماتوئید (RA)، تیروئیدیت هاشیموتو و مولتیپل اسکلروزیس (MS) زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی به‌اشتباه به سلول‌های بدن حمله می‌کند.
این بیماری‌ها در زنان، به‌ویژه در سنین باروری (۱۵ تا ۴۵ سالگی)، بسیار شایع‌ترند. این تفاوت جنسیتی باعث شده نقش هورمون‌های زنانه در بروز و شدت بیماری‌های خودایمنی به‌طور جدی بررسی شود.
نقش هورمون‌های زنانه در عملکرد ایمنی
| هورمون | تأثیر بر سیستم ایمنی |
|---|---|
| استروژن | افزایش فعالیت لنفوسیت‌های T و B؛ تقویت پاسخ ایمنی (ولی با احتمال بیشتر خودایمنی) |
| پروژسترون | خاصیت ضدالتهابی؛ مهار پاسخ‌های ایمنی شدید |
| نوسانات هورمونی | تغییر سطح هورمون‌ها در قاعدگی، بارداری، زایمان یا یائسگی می‌تواند باعث شعله‌ور شدن یا کاهش علائم شود |
شواهد بالینی از ارتباط بین هورمون و بیماری‌های خودایمنی
-
لوپوس (SLE):
نسبت زن به مرد ۹ به ۱. بارداری یا هورمون‌درمانی ممکن است شعله‌ور شدن بیماری را افزایش دهد. -
آرتریت روماتوئید (RA):
علائم در دوران بارداری اغلب کاهش می‌یابد اما پس از زایمان احتمال عود وجود دارد. -
تیروئیدیت هاشیموتو و گریوز:
شایع در زنان، به‌ویژه در دوران بارداری و یائسگی. -
مولتیپل اسکلروزیس (MS):
بارداری با کاهش حملات همراه است اما در ماه‌های پس از زایمان خطر عود افزایش می‌یابد.
دوره‌های پرخطر در نوسان هورمونی
-
بلوغ: افزایش استروژن می‌تواند بیماری را فعال کند.
-
قاعدگی: برخی زنان تشدید علائم را در سیکل قاعدگی گزارش می‌کنند.
-
بارداری: بیماری‌هایی مانند RA ممکن است بهبود یابند، اما SLE ممکن است بدتر شود.
-
یائسگی: کاهش استروژن می‌تواند علائم برخی بیماری‌ها را تشدید کند.
آیا هورمون‌درمانی مفید است؟
هورمون‌درمانی (مثل HRT یا OCP) بسته به نوع بیماری می‌تواند مفید یا مضر باشد:
| بیماری | تأثیر احتمالی هورمون‌درمانی |
|---|---|
| لوپوس (SLE) | ممکن است علائم را تشدید کند |
| MS یا RA | ممکن است بی‌تأثیر یا مفید باشد |
| 🔺 توصیه: همیشه تحت نظر پزشک و با توجه به وضعیت هورمونی و شدت بیماری تصمیم‌گیری شود. |
پرسش‌های متداول
چرا زنان بیشتر به بیماری خودایمنی مبتلا می‌شوند؟
ترکیبی از عوامل ژنتیکی، ایمنی و هورمونی. استروژن ممکن است واکنش‌های ایمنی را بیش‌ازحد تقویت کند.
آیا بارداری همیشه علائم بیماری را بهبود می‌دهد؟
خیر. در RA و MS معمولاً علائم بهتر می‌شوند؛ اما در SLE ممکن است بیماری تشدید شود.
آیا تنظیم هورمون‌ها کمک‌کننده است؟
در برخی موارد بله؛ اما داروهای هورمونی باید با احتیاط و فقط با نظر پزشک تجویز شوند.
جمع‌بندی
هورمون‌های زنانه نقش مهمی در تنظیم یا تشدید بیماری‌های خودایمنی دارند. درک این ارتباط به پزشکان کمک می‌کند تا درمان‌های فردمحور و دقیق‌تری ارائه دهند.
پایش وضعیت هورمونی، توجه به دوره‌های حساس زندگی و مشاوره با پزشک متخصص برای مدیریت بهتر بیماری‌های خودایمنی ضروری است.
منابع :
NIH – Sex Hormones and Autoimmunity
🔗 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9423825/
No. 83
۰۴/۰۴
