سفلیس یک بیماری مقاربتی جدی است که توسط باکتری Treponema pallidum ایجاد می‌شود و در صورت عدم درمان می‌تواند به مغز، قلب و جنین آسیب بزند. خوشبختانه، با انجام یک آزمایش خون ساده مانند تست VDRL یا تست RPR می‌توان این عفونت را در مراحل اولیه شناسایی و درمان کرد. این راهنمای جامع، همه چیز را درباره غربالگری سفلیس — از زمان انجام و نحوه تفسیر تا پیگیری پس از درمان — به زبان ساده و علمی توضیح می‌دهد.
تست VDRL و RPR چیست؟
-
VDRL (Venereal Disease Research Laboratory) و RPR (Rapid Plasma Reagin) از تست‌های غیرترپونمال هستند.
-
این تست‌ها مستقیماً باکتری را شناسایی نمی‌کنند، بلکه آنتی‌بادی‌های ضد لیپیدهای بافتی (کاردیولیپین) را که در اثر آسیب ناشی از عفونت تولید می‌شوند، می‌سنجند.
-
نتیجه آزمایش به‌صورت تیتر (مانند ۱:۸ یا ۱:۳۲) گزارش می‌شود.
-
این تست‌ها برای پیگیری پاسخ به درمان بسیار مفیدند، اما برای تأیید قطعی سفلیس باید با یک تست ترپونمال (مانند TPPA یا FTA-ABS) تکمیل شوند.
چه افرادی باید تست غربالگری سفلیس بدهند؟
-
افرادی با رفتارهای پرخطر جنسی یا شرکای متعدد
-
مبتلایان به زخم یا بثورات غیرمعمول در ناحیه تناسلی
-
زنان باردار (در شروع بارداری و در مناطق پرخطر، تکرار در سه‌ماهه سوم و هنگام زایمان)
-
مبتلایان به سایر عفونت‌های مقاربتی مانند HIV
-
قربانیان تعرض جنسی یا شرکای جنسی بیماران مبتلا
تفسیر نتایج تست VDRL/RPR
-
منفی: احتمال سفلیس فعال کم است، ولی در صورت مواجهه اخیر، باید چند هفته بعد تکرار شود.
-
مثبت با تیتر مشخص (مثل ۱:۳۲): نیاز به تأیید با تست ترپونمال دارد.
-
تیتر بالا (≥۱:۳۲): معمولاً با سفلیس زودرس یا فعال مرتبط است.
-
پروزون (Prozone): در موارد نادر، آنتی‌بادی بسیار بالا می‌تواند باعث منفی کاذب شود.
الگوریتم‌های تشخیص
-
روش سنتی: ابتدا RPR/VDRL، سپس تست ترپونمال در صورت مثبت بودن.
-
روش معکوس: ابتدا تست ترپونمال (EIA/CIA)، سپس RPR برای تعیین تیتر و فعالیت بیماری
نقش تیتر در پیگیری درمان
-
سفلیس زودرس: انتظار کاهش چهاربرابری تیتر در ۶ تا ۱۲ ماه.
-
سفلیس دیررس: کاهش ممکن است تا ۲۴ ماه طول بکشد.
-
عدم کاهش یا افزایش تیتر: نیاز به بررسی احتمال عفونت مجدد یا شکست درمان
محدودیت‌ها و نتایج کاذب
-
مثبت کاذب: بارداری، بیماری‌های خودایمنی، عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی، سن بالا.
-
منفی کاذب: مرحله اولیه عفونت، پروزون، سفلیس بسیار دیررس
نکات مهم در بارداری و نوزادان
-
غربالگری در شروع بارداری ضروری است.
-
درمان با پنی‌سیلین در مادر، از انتقال به جنین جلوگیری می‌کند.
-
نوزادان مشکوک باید با آزمایش و معاینه دقیق بررسی شوند
سوالات متداول
۱) آیا نتیجه مثبت به معنی ابتلای قطعی است؟
خیر، باید با تست ترپونمال تأیید شود.
۲) بعد از درمان، چند بار باید آزمایش بدهم؟
معمولاً در ۳، ۶، ۱۲ و گاهی ۲۴ ماه پس از درمان.
۳) تفاوت RPR و VDRL چیست؟
هر دو غیرترپونمال هستند؛ VDRL برای CSF هم کاربرد دارد.
جمع‌بندی
تست‌های VDRL و RPR ابزار اصلی برای غربالگری سفلیس و پایش درمان هستند. هر نتیجه مثبت باید با تست ترپونمال تأیید شود. کاهش چهاربرابری تیتر نشانه پاسخ مناسب به درمان است و در بارداری، غربالگری به‌موقع می‌تواند سلامت جنین را حفظ کند.
منابع :
CDC. Syphilis – STI Treatment Guidelines, 2021.
CDC. Laboratory Recommendations for Syphilis Testing, United States, 2024.
No. 36
۰۴/۰۵