زمان خون‌ریزی (Bleeding Time – BT) یکی از تست‌های کلاسیک در هماتولوژی است که برای ارزیابی عملکرد پلاکت‌ها و واکنش عروق خونی کوچک به آسیب مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تست نشان می‌دهد که چقدر طول می‌کشد تا یک خون‌ریزی سطحی به طور طبیعی متوقف شود، یعنی اولین مرحله از هموستاز (توقف خون‌ریزی).
زمان خون‌ریزی چیست؟
BT مدت‌زمانی است که پس از ایجاد یک بریدگی کوچک، خون‌ریزی تا توقف کامل ادامه دارد. این زمان وابسته به فعالیت پلاکت‌ها و توانایی انقباض عروق کوچک است و نشانگر مهمی از عملکرد اولیه سیستم انعقادی می‌باشد.
کاربردهای بالینی آزمایش BT
اگرچه امروزه کمتر انجام می‌شود، اما در موارد خاص همچنان کاربرد دارد:
-
بررسی خون‌ریزی‌های غیرطبیعی مانند خون‌ریزی بینی یا لثه‌ها
-
ارزیابی عملکرد پلاکت‌ها در بیماری‌هایی مانند فون‌ویلبراند یا ترومبوسیتوپنی
-
پایش اثر داروهای ضدپلاکتی (مانند آسپرین و کلوپیدوگرل)
-
بررسی قبل از جراحی در بیماران با سابقه خون‌ریزی یا کبودی غیرمعمول
نحوه انجام آزمایش BT
-
روی ساعد بیمار، یک برش سطحی کوچک ایجاد می‌شود (طول ۵ میلی‌متر، عمق ۱ میلی‌متر)
-
هر ۳۰ ثانیه با کاغذ صافی لمس می‌شود تا زمان توقف کامل خون‌ریزی اندازه‌گیری شود
-
تست باید در محیط کنترل‌شده و با دقت بالا انجام شود
محدوده طبیعی و تفسیر نتایج
| وضعیت | زمان BT | تفسیر |
|---|---|---|
| طبیعی | ۲ تا ۹ دقیقه | نشان‌دهنده عملکرد طبیعی پلاکت‌ها و عروق کوچک |
| افزایش BT | > ۹ دقیقه | احتمال اختلال پلاکتی، فون‌ویلبراند، یا اثر داروهای ضدپلاکتی |
| کاهش BT | < ۲ دقیقه | معمولاً اهمیت بالینی ندارد |
⚠️ محدودیت‌ها و تست‌های جایگزین
-
تکرارپذیری پایین: نتایج ممکن است بین افراد مختلف متفاوت باشد
-
تأثیرپذیری از محیط: دمای اتاق، فشار خون و استرس بیمار می‌توانند نتیجه را تغییر دهند
-
تست‌های مدرن‌تر: مانند شمارش پلاکت، تست‌های PFA-100 و بررسی‌های دقیق‌تر عملکرد پلاکت جایگزین BT شده‌اند
جمع‌بندی
BT آزمایشی ساده اما قدیمی برای بررسی هموستاز اولیه است. در مراکز کم‌امکانات یا موارد خاص هنوز ممکن است استفاده شود. برای تفسیر دقیق، لازم است با سایر تست‌ها و ارزیابی‌های بالینی همراه شود.
❓سؤالات متداول
آیا آزمایش BT هنوز کاربرد دارد؟
در مراکزی که امکانات پیشرفته ندارند یا در شرایط خاص همچنان ممکن است استفاده شود.
چه عواملی بر نتیجه BT اثر می‌گذارند؟
داروهای ضدپلاکتی، شرایط محیطی، فشار خون بیمار، و مهارت انجام‌دهنده تست همگی مؤثر هستند.
آیا نتایج غیرطبیعی BT نگران‌کننده است؟
در صورت افزایش قابل توجه زمان BT، باید بررسی‌های دقیق‌تر برای تشخیص اختلالات خونریزی‌دهنده انجام شود.
منابع:
LabTestsOnline – Platelet Function Tests
No. 82
۰۴/۰۲