سرطان لوزالمعده یکی از پیچیده‌ترین و خطرناک‌ترین انواع سرطان‌هاست که به دلیل علائم مبهم اولیه، اغلب در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود. در این مقاله قصد داریم به زبان ساده ولی علمی، نگاهی کامل به این بیماری، علائم، روش‌های تشخیص، عوامل خطر و درمان آن بیندازیم.
لوزالمعده چیست و چرا سرطان آن خطرناک است؟
لوزالمعده (پانکراس) غده‌ای در قسمت پشتی شکم است که دو نقش حیاتی دارد: ترشح آنزیم‌های گوارشی و تولید هورمون‌هایی مثل انسولین. بیشتر سرطان‌های لوزالمعده (حدود ۹۵٪) از نوع «آدنوکارسینوم» هستند که در سلول‌های مجرای لوزالمعده به‌وجود می‌آیند.
علائم سرطان لوزالمعده
متأسفانه علائم اولیه این سرطان معمولاً خفیف یا غیراختصاصی هستند و ممکن است با مشکلات گوارشی یا استرس اشتباه گرفته شوند. از جمله نشانه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد شکم یا پشت
- حالت تهوع
- بی‌اشتهایی
- کاهش وزن بی‌دلیل
- زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)
در مراحل پیشرفته‌تر، علائمی مثل استفراغ مکرر، مشکلات در هضم غذا و بی‌نظمی در قند خون ممکن است ظاهر شوند.
تشخیص سرطان لوزالمعده
هیچ آزمایش آزمایشگاهی قطعی برای تشخیص زودهنگام این سرطان وجود ندارد. تشخیص معمولاً با ترکیب معاینه بالینی، شرح حال بیمار، تصویربرداری و نمونه‌برداری (بیوپسی) انجام می‌شود.
آزمایش‌های قابل استفاده عبارتند از:
- CA 19-9 و CEA: مارکرهای توموری که برای پایش روند درمان و عود بیماری استفاده می‌شوند.
- آنزیم‌های لوزالمعده (آمیلاز و لیپاز): گاهی افزایش می‌یابند، ولی تشخیصی نیستند.
- سونوگرافی، CT اسکن و MRI: برای تشخیص توده‌های مشکوک
- ERCP: روشی برای مشاهده مجاری لوزالمعده و گرفتن نمونه با آندوسکوپ
- بیوپسی: برای تأیید قطعی سرطان انجام می‌شود.
عوامل خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده
- سیگار کشیدن: عامل مستقیم در حدود ۲۰٪ موارد در بریتانیاست
- سن بالا: بیشتر موارد در افراد بالای ۶۵ سال مشاهده می‌شود
- جنسیت: مردان ۳۰٪ بیشتر در معرض ابتلا هستند
- التهاب مزمن لوزالمعده (پانکراتیت مزمن)
- رژیم غذایی پرچرب و گوشت قرمز
- دیابت
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی صنعتی خاص
- سابقه خانوادگی و ژنتیکی
توجه داشته باشید که بسیاری از افراد با این عوامل خطر هرگز به سرطان لوزالمعده مبتلا نمی‌شوند، و برخی مبتلایان هیچ عامل خطری ندارند.
راه‌های درمان سرطان لوزالمعده
درمان به مرحله سرطان بستگی دارد:
۱. جراحی
در کمتر از ۱۵٪ موارد امکان برداشتن کامل تومور وجود دارد. انواع جراحی عبارتند از:
- جراحی ویپل (Whipple): برداشت سر لوزالمعده، بخش‌هایی از روده، مجرای صفراوی و معده
- پانکراتکتومی دیستال: برداشت دم و تنه لوزالمعده و طحال
- پانکراتکتومی کامل: برداشت کامل لوزالمعده و ارگان‌های مجاور
۲. شیمی‌درمانی و پرتودرمانی
از داروهایی مانند جمسیتابین، ۵-FU، و ترکیب‌های FOLFIRINOX، FOLFOX و GemCap استفاده می‌شود. هدف این درمان‌ها کاهش حجم تومور، کنترل علائم و افزایش طول عمر بیمار است.
۳. درمان تسکینی
برای بیماران مبتلا به سرطان غیرقابل جراحی یا پیشرفته، تمرکز بر کاهش درد و افزایش کیفیت زندگی است. روش‌هایی مانند نصب استنت در مجرای صفراوی، پرتودرمانی برای تسکین درد و حتی بریدن اعصاب برای کنترل درد استفاده می‌شوند.
آیا راهی برای پیشگیری وجود دارد؟
بله. با رعایت چند نکته ساده می‌توان ریسک ابتلا را کاهش داد:
- ترک سیگار
- داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل
- کنترل وزن و قند خون
- پرهیز از مواجهه با مواد شیمیایی خطرناک
- بررسی منظم پزشکی برای افرادی با سابقه خانوادگی
سخن پایانی
سرطان لوزالمعده بیماری‌ای جدی و پیچیده است که تشخیص زودهنگام آن دشوار اما حیاتی است. آگاهی، سبک زندگی سالم و توجه به علائم اولیه می‌توانند در نجات جان افراد نقش مهمی داشته باشند. اگر در معرض عوامل خطر هستید یا علائم مشکوک دارید، حتماً با پزشک مشورت کنید.
منابع:
No. 18
۰۴/۰۲