آزمایش ESR یا «سرعت رسوب گلبول‌های قرمز» یکی از ساده‌ترین و متداول‌ترین آزمایش‌های خونی است که برای بررسی التهاب در بدن به کار می‌رود. این تست نمی‌تواند به‌تنهایی بیماری خاصی را تشخیص دهد، اما در ترکیب با علائم بالینی و سایر آزمایش‌ها، به پزشکان کمک می‌کند تا بیماری‌های التهابی، عفونی یا خودایمنی را شناسایی و پایش کنند.
آزمایش ESR چیست؟
ESR مخفف Erythrocyte Sedimentation Rate به‌معنای نرخ ته‌نشینی گلبول‌های قرمز خون است. در شرایط عادی، این سلول‌ها به‌آرامی در لوله آزمایش ته‌نشین می‌شوند، اما در صورت وجود التهاب، سرعت این فرایند افزایش می‌یابد. این تغییر در سرعت، نشانه‌ای از وجود التهاب در بدن است.
چه زمانی پزشک این آزمایش را تجویز می‌کند؟
آزمایش ESR معمولاً در موارد زیر درخواست می‌شود:
-
تب‌های مکرر یا بی‌دلیل
-
دردهای عضلانی یا مفصلی
-
کاهش وزن غیرقابل‌توجیه
-
خستگی مزمن
-
شک به بیماری‌های التهابی یا خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس یا واسکولیت
نحوه انجام آزمایش ESR
-
نمونه خون از ورید بازو گرفته می‌شود.
-
نمونه در لوله‌ای مخصوص قرار می‌گیرد و پس از یک ساعت، میزان ته‌نشینی گلبول‌ها (برحسب میلی‌متر) اندازه‌گیری می‌شود.
-
این مقدار نشان‌دهنده شدت التهاب در بدن است.
تفسیر نتایج آزمایش ESR
مقدار طبیعی ESR بر اساس سن و جنس ممکن است متفاوت باشد. مقادیر معمول عبارتند از:
-
مردان زیر ۵۰ سال: کمتر از ۱۵ میلی‌متر در ساعت
-
زنان زیر ۵۰ سال: کمتر از ۲۰ میلی‌متر در ساعت
افزایش سطح ESR می‌تواند به دلایل زیر باشد:
-
عفونت‌های حاد یا مزمن
-
بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید
-
برخی سرطان‌ها
-
اختلالات کلیوی یا تیروئیدی
کاهش ESR نیز ممکن است در شرایطی مانند موارد زیر دیده شود:
-
پلی‌سیتمی (افزایش غیرطبیعی تعداد گلبول‌های قرمز)
-
نارسایی قلبی
-
برخی اختلالات خونی
مزایا و محدودیت‌های تست ESR
✅ مزایا
-
روشی ساده، ارزان و بدون نیاز به آمادگی خاص
-
مناسب برای پایش روند درمان در بیماری‌های مزمن
⚠️ محدودیت‌ها
-
تست غیر اختصاصی است و در بسیاری از بیماری‌ها افزایش می‌یابد
-
محل دقیق التهاب یا علت آن را نشان نمی‌دهد
-
برای تشخیص قطعی، باید در کنار آزمایش‌هایی مانند CRP، CBC و ANA بررسی شود
سؤالات رایج درباره تست ESR
۱. آیا افزایش ESR به‌معنای سرطان است؟
خیر. بالا بودن ESR می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و به‌تنهایی نشان‌دهنده‌ی سرطان نیست.
۲. آیا باید قبل از انجام آزمایش ESR ناشتا بود؟
معمولاً نیازی به ناشتایی نیست، مگر اینکه پزشک دستور خاصی داده باشد.
۳. ESR بهتر است یا CRP؟
هر دو نشانگر التهاب هستند، اما CRP حساس‌تر است و سریع‌تر به تغییرات التهابی پاسخ می‌دهد. ESR بیشتر برای بررسی روند مزمن التهاب کاربرد دارد.
جمع‌بندی
آزمایش ESR یک ابزار ارزشمند برای شناسایی وجود التهاب در بدن است، اما برای تشخیص دقیق، باید با سایر علائم و تست‌ها ترکیب شود. این آزمایش به‌ویژه در پیگیری بیماری‌های مزمن و خودایمنی نقش مؤثری دارد و نقطه شروع خوبی برای ارزیابی سلامت عمومی است.
منابع:
No. 75
۰۴/۰۲