سندرم همولیتیک اورمیک یا به اختصار HUS، یکی از جدی‌ترین بیماری‌هایی‌ست که می‌تواند به سرعت عملکرد کلیه را مختل کند و جان فرد را تهدید کند. این بیماری اغلب در کودکان زیر ۵ سال بروز می‌کند، اما بزرگسالان هم در شرایط خاص درگیر آن می‌شوند. شناخت زودهنگام علائم و شروع درمان سریع می‌تواند مانع از عوارض جبران‌ناپذیر شود.
HUS دقیقاً چیست؟
در این بیماری، سه اتفاق مهم در بدن می‌افتد: تخریب گلبول‌های قرمز (کم‌خونی همولیتیک)، کاهش شدید پلاکت‌ها (ترومبوسیتوپنی)، و آسیب حاد کلیه. این سه‌گانه خطرناک، نتیجه واکنش بدن به عفونت، اختلال ایمنی یا شرایط زمینه‌ای خاص است.
انواع سندرم HUS
HUS به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- نوع تیپیک یا شایع (STEC-HUS): معمولاً بعد از اسهال خونی ناشی از باکتری E.coli ایجاد می‌شود. شایع‌ترین نوع در کودکان است.
- نوع غیرتیپیک (aHUS): به دلیل نقص در سیستم ایمنی و جهش‌های ژنتیکی رخ می‌دهد و معمولاً بدون علائم گوارشی ظاهر می‌شود.
- نوع ثانویه: به‌دنبال شرایطی مثل بارداری، بدخیمی، پیوند عضو یا عفونت‌های غیرمعمول بروز می‌کند.
چرا این بیماری خطرناک است؟
در HUS، رگ‌های خونی بسیار کوچک دچار التهاب و انسداد می‌شوند. این روند منجر به تخریب گلبول‌های قرمز، فعال شدن بیش‌ازحد پلاکت‌ها و در نهایت آسیب به کلیه‌ها می‌شود. اگر این چرخه ادامه پیدا کند، اندام‌های دیگر مثل مغز، قلب و ریه نیز درگیر می‌شوند.
علائم هشداردهنده HUS
- شروع با اسهال خونی، دل‌درد یا تب (در نوع تیپیک)
- رنگ‌پریدگی و خستگی شدید
- کبودی آسان و خونریزی از بینی یا لثه
- کاهش حجم ادرار، وجود خون یا پروتئین در ادرار
- تورم پاها و افزایش فشار خون
- در موارد شدید: تشنج، اختلال هوشیاری، التهاب قلب یا مشکلات تنفسی
تشخیص بیماری
پزشک با بررسی علائم و انجام آزمایش خون و ادرار، تشخیص اولیه را مطرح می‌کند. مواردی که بررسی می‌شوند شامل:
- کاهش شدید گلبول‌های قرمز و پلاکت
- افزایش اوره و کراتینین در خون
- وجود گلبول قرمز یا پروتئین در ادرار
- بررسی کشت مدفوع برای تشخیص E.coli
- آزمایش ژنتیکی در موارد مشکوک به aHUS
درمان سندرم همولیتیک اورمیک
درمان HUS به نوع آن بستگی دارد، اما اصول کلی به این شکل است:
- مراقبت حمایتی: شامل کنترل مایعات، دیالیز در صورت نیاز، تنظیم فشار خون و تغذیه مناسب
- درمان هدفمند: در نوع aHUS از داروهایی مثل اکلوزومب (eculizumab) استفاده می‌شود. در برخی موارد تبادل پلاسما نیز تجویز می‌گردد.
- آنتی‌بیوتیک‌ها؟ نه لزوماً: در نوع تیپیک، استفاده از آنتی‌بیوتیک می‌تواند اوضاع را بدتر کند، چراکه ممکن است باعث آزاد شدن بیشتر سم باکتری شود.
آینده بیماران مبتلا به HUS
با درمان مناسب، بیشتر کودکان بهبود کامل پیدا می‌کنند. اما در برخی موارد ممکن است مشکلات طولانی‌مدت کلیوی یا عصبی باقی بماند. پیگیری‌های مداوم، کنترل فشار خون و بررسی عملکرد کلیه بعد از بهبود، برای پیشگیری از عوارض ثانویه ضروری است.
راه‌های پیشگیری از ابتلا به HUS
پیشگیری از نوع تیپیک HUS، بیشتر به رعایت بهداشت و ایمنی غذایی برمی‌گردد:
- پخت کامل گوشت، به‌ویژه گوشت چرخ‌کرده
- استفاده از شیر و آب‌میوه پاستوریزه
- شستن دقیق میوه و سبزیجات
- شستن دست‌ها بعد از دستشویی یا تعویض پوشک
- جلوگیری از بلعیدن آب آلوده در استخر یا طبیعت
در خانواده‌هایی که سابقه ژنتیکی دارند، مشاوره ژنتیکی توصیه می‌شود.
حرف آخر
HUS اگرچه بیماری نادری است، اما تأثیر آن بر کلیه و سایر اندام‌های حیاتی جدی و گاه برگشت‌ناپذیر است. آگاهی از علائم اولیه، تشخیص به‌موقع و درمان سریع می‌تواند جان بیمار را نجات دهد. اگر فرزندتان دچار اسهال خونی شد یا علائم ذکرشده را داشت، حتماً سریع به پزشک مراجعه کنید.
منبع: