درمان شلاته یا شلاته‌تراپی (Chelation Therapy) یکی از مهم‌ترین راهکارهای پزشکی برای دفع فلزات سنگین سمی از بدن است. در مواردی مانند مسمومیت با سرب، جیوه، آرسنیک یا آهن، بدن به تنهایی قادر به دفع این فلزات نیست و تجمع آن‌ها می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی به مغز، کلیه، قلب و کبد شود. در چنین شرایطی، استفاده از داروهای شلاته‌کننده تحت نظر پزشک ضروری است.
عملکرد داروهای شلاته‌کننده چگونه است؟
این داروها با اتصال به فلزات سنگین، آن‌ها را به کمپلکس‌های قابل دفع از طریق ادرار یا مدفوع تبدیل می‌کنند. هر دارو معمولاً برای یک یا چند فلز خاص طراحی شده و باید با دقت توسط متخصص انتخاب شود.
موارد کاربرد شلاته‌تراپی در پزشکی
-
مسمومیت با سرب (به‌ویژه در کودکان با سطح بالای ۴۵ μg/dL)
⬅ داروهای توصیه‌شده: EDTA، DMSA (Succimer) -
مسمومیت با آهن (اغلب در کودکان با مصرف مکمل بیش‌ازحد)
⬅ داروی انتخابی: Deferoxamine (تزریق وریدی) -
مسمومیت با جیوه یا آرسنیک
⬅ درمان: BAL (Dimercaprol) یا DMSA -
تالاسمی یا هموکروماتوز (بار اضافی آهن به‌دلیل تزریق‌های خون مکرر)
⬅ داروهای خوراکی: Deferasirox، Deferiprone
جدول داروهای شلاته‌کننده رایج
| دارو | فلز هدف | مسیر مصرف |
|---|---|---|
| EDTA | سرب، کادمیوم | وریدی |
| DMSA (Succimer) | سرب، جیوه | خوراکی |
| BAL (Dimercaprol) | آرسنیک، جیوه، طلا | عضلانی |
| Deferoxamine | آهن | وریدی |
| Deferasirox | آهن | خوراکی |
| Penicillamine | مس (ویلسون)، سرب | خوراکی |
عوارض و نکات ایمنی مهم
-
کاهش سطح کلسیم و منیزیم
-
آسیب به کلیه‌ها (مخصوصاً با Deferoxamine یا EDTA)
-
واکنش‌های حساسیتی یا عوارض گوارشی
-
نیاز به مانیتورینگ دقیق الکترولیت‌ها و عملکرد کلیه در حین درمان
❗ درمان شلاته حتماً باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود و مصرف خودسرانه آن می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
جمع‌بندی
شلاته‌تراپی یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین مداخلات پزشکی در مواجهه با مسمومیت فلزات سنگین است. انتخاب داروی مناسب، دوز صحیح و پایش آزمایشگاهی منظم، برای موفقیت این درمان ضروری هستند. این روش تنها در موارد خاص پزشکی کاربرد دارد و نباید برای پاک‌سازی عمومی یا استفاده غیرپزشکی به کار رود.
منابع :
LabTestsOnline – Metal Toxicity Testing
No. 128
۰۴/۰۴
