علت گزارش بالاتر بودن بیلی‌روبین دایرکت از توتال در برگه آزمایش خون

از نظر فیزیولوژیک، بیلی‌روبین توتال = بیلی‌روبین دایرکت (کنژوگه) + بیلی‌روبین ایندایرکت (غیرکنژوگه) است. بنابراین دایرکت نمی‌تواند واقعاً از توتال بیشتر باشد.
اگر چنین چیزی در برگه آزمایش دیده شود، معمولاً ناشی از خطاهای آزمایشگاهی یا شرایط نمونه‌گیری است و باید آزمایش دوباره تکرار شود.

بیلی‌روبین دایرکت و توتال

• بیلی‌روبین توتال: مجموع کنژوگه (دایرکت) + غیرکنژوگه (ایندایرکت).

• بیلی‌روبین دایرکت (کنژوگه): در کبد به گلوکورونید متصل شده و آماده دفع از صفرا است؛ افزایش آن نشانه‌ای از کلستاز یا اختلال در دفع صفرا است.

• ایندایرکت: معمولاً به‌صورت محاسباتی (توتال منهای دایرکت) گزارش می‌شود.
  

چرا گاهی دایرکت بالاتر از توتال گزارش می‌شود؟

این حالت واقعی نیست و اغلب علل زیر دارد:

1. ویژگی روش دیازو (Diazo Method):
   در مقادیر بالای بیلی‌روبین، واکنش کند ایندایرکت با معرف باعث می‌شود بخشی از آن در بخش «دایرکت» محاسبه شود → دایرکت ظاهراً بزرگ‌تر از توتال.
   (منبع: AASLD)

2. دلتا بیلی‌روبین (Delta-Bilirubin):
   در کلستاز، بخشی از بیلی‌روبین کنژوگه به آلبومین متصل می‌شود و دیرتر پاک می‌شود. برخی روش‌ها آن را در «دایرکت» می‌گنجانند و باعث برآورد بالاتر می‌شوند.

3. تداخل پروتئین‌ها (پاراپروتئینمی/هایپرگاماگلوبولینمی):
   می‌تواند نتایج کاذب ایجاد کند. گزارش‌های موردی نشان داده‌اند که در این شرایط، دایرکت بالاتر از توتال دیده شده و با تکرار اصلاح شده است.
   (PMC)

4. خطاهای پیش‌تحلیلی (نمونه‌گیری و نگهداری):

   • نور باعث تخریب بیلی‌روبین می‌شود → توتال پایین‌تر گزارش می‌شود.

   • همولیز شدید یا لیپمی می‌توانند سنجش را مخدوش کنند.
     

5. تفاوت روش‌ها و گرد کردن اعداد:
   اختلاف روش‌ها بین آزمایشگاه‌ها و گرد کردن نتایج می‌تواند باعث اختلاف ظاهری شود، به‌ویژه وقتی یکی از مقادیر بسیار کم یا زیاد باشد.

وقتی بیلی‌روبین دایرکت افزایش می‌یابد ولی از توتال فراتر نمی‌رود

در این حالت تناقضی وجود ندارد و بیماری مطرح است، مثل:

• کلستاز داخل‌کبدی یا خارج‌کبدی (سنگ یا انسداد صفراوی)

• هپاتیت‌ها و اختلالات کبدی مؤثر بر دفع صفرا
  

اقدام‌های پیشنهادی

• تکرار آزمایش با نمونه تازه و محافظت‌شده از نور.

• بررسی تداخل‌های احتمالی (همولیز، لیپمی، پاراپروتئین‌ها).

• همراهی با سایر تست‌های کبدی (ALT، AST، ALP، GGT) و بررسی بالینی.

نکات کلیدی برای بیمار

• دایرکت نمی‌تواند واقعی از توتال بیشتر باشد؛ اگر دیدید، به احتمال زیاد خطای آزمایشگاهی است.

• حفظ نمونه از نور و پردازش سریع اهمیت دارد.

• در صورت تناقض نتایج، آزمایش باید تکرار شود.

پرسش‌های رایج (FAQ)

۱) آیا دایرکت می‌تواند واقعی از توتال بیشتر باشد؟
خیر؛ این وضعیت فقط ناشی از خطای آزمایشگاهی است.

۲) دلتا بیلی‌روبین چیست؟
بیلی‌روبین کنژوگه متصل به آلبومین در کلستاز است که ممکن است در دایرکت شمرده شود.

۳) چه عواملی باعث خطای آزمایش می‌شوند؟
نور، همولیز، لیپمی، برخی داروها و تداخل پروتئینی.

۴) دایرکت بالا ولی ≤ توتال چه معنایی دارد؟
به نفع بیماری‌های کبدی یا کلستاز است و باید بررسی شود.

جمع‌بندی

اگر در آزمایش خون «بیلی‌روبین دایرکت > توتال» گزارش شود، علت آن تقریباً همیشه خطای آزمایشگاهی یا شرایط نمونه‌گیری است، نه بیماری جدید. بهترین اقدام، تکرار آزمایش در همان آزمایشگاه با نمونه تازه و محافظت‌شده از نور است. نتیجه باید همراه با سایر آزمایش‌ها و علائم بالینی توسط پزشک تفسیر شود.

منابع :

Testing.com – Bilirubin Tests

Mayo Clinic Laboratories – Bilirubin Testing

No. 118

۰۴/۰۵