سنگ کلیه یکی از مشکلات شایع دستگاه ادراری است که می‌تواند باعث درد شدید، مشکلات دفع ادرار و حتی عفونت شود. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که مواد معدنی و نمک‌ها در ادرار به‌صورت کریستال‌هایی تجمع یافته و به مرور به سنگ تبدیل شوند. شناخت عوامل ایجاد و روش‌های درمان سنگ کلیه، نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت این بیماری دارد.
عوامل ایجاد سنگ کلیه
سنگ کلیه به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی، تغذیه‌ای و محیطی ایجاد می‌شود. مهم‌ترین دلایل عبارت‌اند از:
– کمبود مصرف مایعات: غلظت بالای ادرار به تجمع مواد معدنی کمک می‌کند.
– رژیم غذایی پرنمک و پرپروتئین حیوانی : مصرف زیاد سدیم و پروتئین حیوانی دفع کلسیم و اسید اوریک را در ادرار افزایش می‌دهد.
– مصرف بیش‌ازحد قند و غذاهای فرآوری شده
– بیماری‌های زمینه‌ای: مانند پرکاری غدد پاراتیروئید، عفونت‌های مزمن ادراری یا نقرس
-برخی داروها: مانند دیورتیک‌ها یا مکمل‌های خاص کلسیم و ویتامین D در دوزهای بالا
– سابقه خانوادگی یا ژنتیکی
علائم شایع سنگ کلیه
– درد شدید و ناگهانی در پهلو یا پشت
– انتشار درد به پایین شکم یا کشاله ران
– خون در ادرار
– تهوع و استفراغ
– تکرر یا سوزش ادرار
– تب و لرز (نشانه عفونت همراه)
روش‌های درمان سنگ کلیه
نوع درمان وابسته به اندازه سنگ، محل قرارگیری، نوع ترکیب شیمیایی آن و وضعیت کلی سلامت بیمار است.
۱. درمان‌های محافظه‌کارانه
– مصرف مایعات فراوان برای کمک به دفع سنگ‌های کوچک
– استفاده از داروهای مسکن برای کنترل درد
– داروهای شل‌کننده عضلات حالب (مانند آلفابلوکرها) برای تسهیل عبور سنگ
۲. روش‌های غیرجراحی
– سنگ‌شکنی برون اندامی با امواج شوک (ESWL) برای خرد کردن سنگ‌های متوسط
– یورتروسکوپی با ورود ابزار ظریف به مجاری ادراری جهت برداشتن یا خرد کردن سنگ
۳. روش‌های جراحی (کمتر شایع، برای سنگ‌های بزرگ یا مقاوم)
– نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL) برای خارج کردن سنگ‌های بسیار بزرگ
– جراحی باز در موارد خاص و پیچیده
پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ کلیه
– نوشیدن حداقل ۲ تا ۳ لیتر آب در روز
– کاهش مصرف نمک و گوشت قرمز
– افزایش مصرف میوه، سبزی و فیبر غذایی
– کنترل وزن و فعالیت بدنی منظم
– پیگیری منظم پزشکی و انجام آزمایش ادرار یا تصویر‌برداری در صورت سابقه سنگ کلیه
پرسش‌های متداول
۱. آیا همه سنگ‌های کلیه نیاز به عمل جراحی دارند؟
خیر، بسیاری از سنگ‌های کوچک با درمان خانگی و دارویی دفع می‌شوند.
۲. آیا مصرف مکمل کلسیم باعث سنگ کلیه می‌شود؟
در مصرف طبیعی، خیر. اما مصرف بیش‌ازحد مکمل‌ها بدون نظر پزشک می‌تواند خطر تشکیل سنگ را افزایش دهد.
۳. آیا آب لیمو یا مرکبات به پیشگیری از سنگ‌کلیه کمک می‌کند؟
بله، سیترات موجود در آنها می‌تواند از تجمع کریستال‌ها در ادرار جلوگیری کند.
جمع‌بندی
سنگ کلیه می‌تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند، اما با شناخت عوامل خطر، تغییر سبک زندگی و پیگیری درمانی مناسب، می‌توان خطر بروز یا عود آن را کاهش داد. مراجعه به پزشک و دریافت راهنمایی تخصصی بهترین راه برای انتخاب روش درمان و پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ است.
منابع :
– [Mayo Clinic – Kidney stones]
– [LabTestsOnline – Kidney stone analysis]
No.106
۰۴/۰۶
