فاموتیدین (Famotidine) از خانوادهٔ مسدودکننده‌های گیرندهٔ H2 است و با کاهش ترشح اسید معده برای درمان سوزش سر دل، GERD، زخم معده/دوازدهه و برخی وضعیت‌های پر‌اسیدی به‌کار می‌رود. دارویی عموماً ایمن است؛ بااین‌حال می‌تواند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر نتایج بعضی آزمایش‌ها اثر بگذارد و تفسیر را دشوار کند—به‌ویژه در تست‌های مرتبط با دستگاه گوارش و نشانگرهای نورواندوکرین. اگر فاموتیدین مصرف می‌کنید، حتماً پزشک و آزمایشگاه را مطلع کنید.
فاموتیدین چیست و چه کسانی باید بیشتر احتیاط کنند؟
-
کاربردها: کاهش اسید معده در GERD، زخم‌ها و در برخی سندرم‌های پر‌اسیدی (مثل زولینگر–الیسون).
-
چه کسانی احتیاط کنند؟ سالمندان و بیماران کلیوی (لزوم تنظیم دوز و پایش دقیق‌تر).
-
عوارض شایع: معمولاً خفیف (سردرد، سرگیجه، اسهال/یبوست). در مصرف طولانی‌مدت یا هم‌زمان با داروهای دیگر، احتمال تداخل با برخی تست‌ها مطرح است.
کدام آزمایش‌ها بیشتر تحت‌تأثیر فاموتیدین قرار می‌گیرند؟
۱) گاسترین خون (ارزیابی هایپرگاسترینمی/زولینگر–الیسون)
-
فاموتیدین (مثل دیگر مهارکننده‌های اسید) می‌تواند گاسترین را بالا ببرد و مثبتِ کاذب بدهد.
-
برای دقت بیشتر: معمولاً توصیه می‌شود PPI دست‌کم ۱ هفته و **H2 بلاکرها (مثل فاموتیدین) حدود ۴۸ ساعت پیش از آزمایش با نظر پزشک قطع شوند.
۲) کروموگرانین A (CgA) خون
-
PPIها به‌طور قابل‌توجهی CgA را بالا می‌برند؛ H2 بلاکرها معمولاً افزایش چشمگیر ایجاد نمی‌کنند.
-
بااین‌حال برخی آزمایشگاه‌ها برای حداکثر دقت وقفهٔ کوتاه دارویی را توصیه می‌کنند—به برگهٔ همان آزمایشگاه رجوع کنید.
۳) تست‌های هلیکوباکتر پیلوری (UBT و آنتی‌ژن مدفوع)
-
PPI، آنتی‌بیوتیک‌ها و بیسموت می‌توانند منفیِ کاذب بدهند و باید طبق دستور، چند روز تا چند هفته قبل قطع شوند.
-
H2 بلاکرها (مانند فاموتیدین) معمولاً اثر زیادی ندارند؛ برخی مراکز برای اطمینان وقفهٔ ۲۴–۴۸ ساعته پیشنهاد می‌کنند.
۴) تست‌های آلرژی پوستی (Skin Prick/IntradermaI)
-
تداخل اصلی با آنتی‌هیستامین‌های H1 است؛ اما بسیاری از مراکز از بیماران می‌خواهند H2 بلاکرها را هم ۴۸ ساعت قبل قطع کنند تا پاسخ پوستی تضعیف نشود.
۵) ویتامین B12 و شمارش خون (CBC)
-
کاهش مزمن اسید معده می‌تواند جذب B12 غذایی را کم کند؛ کمبود B12/کم‌خونی مگالوبلاستیک در مصرف طولانی‌مدت H2 بلاکرها و PPIها گزارش شده است (ریسک با PPIها معمولاً بیشتر).
-
در سالمندان، افراد با رژیم کمB12 یا گاستریت آتروفیک: پایش بالینی/آزمایشگاهی هدفمند (B12، و در موارد مرزی MMA/هموسیستئین) مفید است.
۶) آزمایش‌های کبدی (ALT/AST و …)
-
نادر است، ولی افزایش خفیف LFT و حتی آسیب کبدی بالینی گزارش شده. در صورت زردی، ادرار تیره، درد ربع فوقانی راست یا غیرطبیعی شدن LFTها، ارزیابی و تصمیم‌گیری دربارهٔ ادامه/قطع دارو با پزشک ضروری است.
چک‌لیست کاربردی پیش از آزمایش‌ها
-
اطلاع‌رسانی کامل: نام دارو، دوز و زمان آخرین مصرف را به پزشک و آزمایشگاه بگویید.
-
سنجش گاسترین: با تأیید پزشک، PPI ≥۱ هفته و فاموتیدین/H2 بلاکرها ≈۴۸ ساعت قبل قطع شوند.
-
CgA: اگر PPI مصرف می‌کنید، معمولاً ≥۲ هفته وقفه نیاز است؛ H2 بلاکرها معمولاً افزایش قابل‌توجه ایجاد نمی‌کنند.
-
H. pylori (UBT/Ag مدفوع): PPI/آنتی‌بیوتیک/بیسموت را طبق دستور قطع کنید؛ دربارهٔ فاموتیدین از برگهٔ آزمایش پیروی کنید (گاه وقفهٔ ۲۴–۴۸ ساعته).
-
تست‌های آلرژی پوستی: اغلب مراکز وقفهٔ ۴۸ ساعته برای فاموتیدین را توصیه می‌کنند.
سؤالات پرتکرار (FAQ)
۱) آیا فاموتیدین گاسترین را بالا می‌برد؟
بله؛ مانند دیگر کاهش‌دهنده‌های اسید، گاسترین را افزایش می‌دهد و می‌تواند نتیجه را مخدوش کند؛ به همین دلیل قطع ۴۸ ساعتهٔ H2 بلاکر پیش از آزمایش (با نظر پزشک) توصیه می‌شود.
۲) اثر فاموتیدین روی CgA چیست؟
برخلاف PPIها که CgA را زیاد بالا می‌برند، H2 بلاکرها معمولاً افزایش معنی‌دار ایجاد نمی‌کنند؛ بااین‌حال دستور هر آزمایشگاه را رعایت کنید.
۳) برای تست‌های هلیکوباکتر لازم است فاموتیدین را قطع کنم؟
معمولاً خیر؛ اما PPI/آنتی‌بیوتیک/بیسموت باید پیشاپیش قطع شوند. برخی مراکز برای فاموتیدین هم وقفهٔ کوتاه ۲۴–۴۸ ساعته پیشنهاد می‌کنند.
۴) مصرف طولانی فاموتیدین می‌تواند باعث کمبود B12 شود؟
بله، با کاهش اسید معده جذب B12 غذایی کمتر می‌شود (ریسک با PPIها بیشتر است). در افراد پرخطر، پایش B12 سودمند است.
۵) اگر LFT من بالا رفت چه کنم؟
به پزشک اطلاع دهید؛ موارد خفیف ممکن است گذرا باشند، اما چون آسیب کبدی نادر ولی ممکن است، ارزیابی و تصمیم دربارهٔ ادامه/قطع دارو لازم است.
جمع‌بندی
-
فاموتیدین می‌تواند گاسترین را بالا ببرد و بر تفسیر CgA (به‌ویژه در حضور PPI) اثر داشته باشد.
-
در H. pylori قطع PPI/آنتی‌بیوتیک/بیسموت اهمیت دارد؛ H2 بلاکرها معمولاً اثر کمی دارند، اما دستور آزمایشگاه را دقیق دنبال کنید.
-
در مصرف طولانی‌مدت، کمبود B12 و افزایش خفیف LFT ممکن است؛ پایش هدفمند بر اساس ریسک فردی توصیه می‌شود.
-
هیچ دارویی را خودسرانه قطع/جایگزین نکنید؛ تغییرات فقط با نظر پزشک.
منبع :
Mayo Clinic – Famotidine (Oral Route)
No. 8
۰۴/۰۶