ناپروکسن (Naproxen) از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) است که برای کاهش درد، تب و التهاب به‌کار می‌رود. با وجود اثرگذاری خوب، این دارو می‌تواند در تفسیر برخی آزمایش‌های پزشکی اختلال ایجاد کند یا مقادیر بعضی شاخص‌ها را تغییر دهد. آگاهی از این نکات، به جلوگیری از تفسیر نادرست، پیگیری‌های غیرضروری و استرس کمک می‌کند. اگر ناپروکسن مصرف می‌کنید، حتماً پزشک و مسئول آزمایشگاه را مطلع کنید.
ناپروکسن چیست و چه کسانی باید بیشتر احتیاط کنند؟
-
کاربردها: دردهای اسکلتی‌ـ‌عضلانی، آرتروز، درد قاعدگی و…
-
احتیاط بیشتر در: سالمندان، بیماران قلبی–عروقی، کلیوی یا کبدی و افرادی که ضدانعقادها (مثل وارفارین) یا لیتیوم مصرف می‌کنند. در این گروه‌ها پایش آزمایشگاهی دوره‌ای اهمیت بیشتری دارد.
کدام آزمایش‌ها بیشتر تحت‌تأثیر ناپروکسن قرار می‌گیرند؟
۱) خونِ مخفیِ مدفوع (FOBT/gFOBT) و FIT
-
gFOBT (روش گایاک): برای کاهش خطر مثبتِ کاذب ناشی از خونریزی میکروسکوپیک، معمولاً توصیه می‌شود حدود ۷ روز قبل از نمونه‌گیری، مصرف NSAIDها (از جمله ناپروکسن) با نظر پزشک متوقف شود.
-
FIT (ایمونوشیمیایی): برخلاف gFOBT، معمولاً نیاز به پرهیز دارویی/غذایی ندارد و NSAIDها اصولاً در نتیجه آن تداخل ایجاد نمی‌کنند.
۲) کالپروتکتین مدفوع (Fecal Calprotectin)
-
NSAIDها می‌توانند کالپروتکتین مدفوع را کمی تا متوسط بالا ببرند و تفسیر التهاب روده (IBD) را دشوار کنند. در نتایج مرزی، گاهی تکرار تست پس از وقفه‌ی دارویی چند هفته‌ای (صرفاً با نظر پزشک) کمک‌کننده است.
۳) عملکرد کلیه و الکترولیت‌ها (BUN، کراتینین، eGFR، پتاسیم)
-
ناپروکسن با کاهش جریان خون کلیه می‌تواند کراتینین/BUN را بالا ببرد و هایپرکالمی (افزایش پتاسیم) ایجاد کند—حتی در افرادی بدون نارسایی آشکار کلیه. در مصرف طولانی یا بیماران پرخطر، پایش این شاخص‌ها توصیه می‌شود.
۴) آنزیم‌های کبدی (ALT/AST و…)
-
مانند سایر NSAIDها ممکن است آنزیم‌های کبدی را افزایش دهد و به‌ندرت باعث آسیب کبدی شود. در مصرف مزمن، LFT دوره‌ای منطقی است.
۵) CBC و شاخص‌های آهن
-
مصرف طولانی NSAIDها می‌تواند خونریزی خُرد گوارشی بدهد و به‌مرور کم‌خونی (گاهی فقر آهن) ایجاد کند. در خستگی، سرگیجه یا مدفوع قیری/تیره حتماً پیگیری آزمایشگاهی انجام دهید.
۶) عملکرد پلاکتی و زمان خونریزی
-
ناپروکسن اثر ضدپلاکتی برگشت‌پذیر دارد و می‌تواند زمان خونریزی و تست‌های عملکرد پلاکت را تغییر دهد. برای این تست‌ها معمولاً پرهیز چندروزه از NSAID (طبق دستور پزشک/آزمایشگاه) توصیه می‌شود.
۷) تداخل‌های داروییِ اثرگذار بر آزمایش‌ها
-
وارفارین و سایر ضدانعقادها: با ناپروکسن، خطر خونریزی بیشتر می‌شود و ممکن است پایش نزدیک‌تر INR لازم باشد (خودِ ناپروکسن لزوماً INR را بالا نمی‌برد، اما ریسک خونریزی را افزایش می‌دهد).
-
لیتیوم: NSAIDها (از جمله ناپروکسن) می‌توانند سطح خونی لیتیوم را بالا ببرند؛ پایش سطح لیتیوم در شروع/تغییر دوز ضروری است.
-
ACEI/ARB، دیورتیک‌های نگه‌دارنده پتاسیم و سایر مهارکننده‌های RAS: هم‌زمانی با NSAIDها خطر هایپرکالمی و آسیب کلیوی را بیشتر می‌کند؛ پایش دقیق‌تر لازم است.
۸) صفحه‌نمایش دارویی ادرار (Urine Drug Screen)
-
در کیت‌های قدیمی ایمونواسی به‌ندرت گزارش شده NSAIDها (ایبوپروفن/ناپروکسن) باعث مثبت کاذب برای برخی مواد (مثلاً کانابینوئیدها/باربیتیورات‌ها) شوند؛ تأیید با روش اختصاصی (GC/MS) این خطا را برطرف می‌کند.
چه زمانی لازم است ناپروکسن را قبل از آزمایش قطع کنیم؟
-
برای gFOBT: معمولاً ۷ روز قبل از نمونه‌گیری، فقط با نظر پزشک.
-
برای FIT: معمولاً نیاز به قطع دارو نیست.
-
برای تست‌های عملکرد پلاکت: طبق دستور پزشک/آزمایشگاه، معمولاً پرهیز چندروزه توصیه می‌شود.
هشدار: هرگونه قطع یا تغییر دوز را فقط با نظر پزشک انجام دهید.
نکات کاربردی پیش از انجام آزمایش‌ها
-
اطلاع‌رسانی کامل: فهرست داروها (ناپروکسن و سایر داروهای نسخه‌ای/بدون‌نسخه) را به پزشک و آزمایشگاه اعلام کنید.
-
پایش در مصرف طولانی‌مدت/پرخطر: بسته به شرایط، پزشک ممکن است BUN/Cr/eGFR، پتاسیم، آنزیم‌های کبدی و CBC را دوره‌ای درخواست کند.
-
داروهای همراه پرخطر: اگر وارفارین/ضدانعقادها یا لیتیوم مصرف می‌کنید، درباره زمان‌بندی آزمایش‌ها و برنامه پایش با پزشک هماهنگ باشید.
-
نتیجه مرزی کالپروتکتین: اگر کمی بالاتر از نرمال است و NSAID مصرف می‌کنید، پزشک ممکن است تکرار تست پس از وقفه دارویی را پیشنهاد دهد.
جمع‌بندی
ناپروکسن می‌تواند بر تفسیر چند آزمایش اثر بگذارد: gFOBT (خطر مثبت کاذب)، کالپروتکتین مدفوع (افزایش کاذب)، عملکرد کلیه و پتاسیم (↑ کراتینین/BUN و احتمال هایپرکالمی)، آنزیم‌های کبدی (↑ خفیف)، CBC (کم‌خونی ثانویه به خونریزی خُرد) و تست‌های عملکرد پلاکت (تغییر زمان خونریزی). در مصرف همزمان با وارفارین و لیتیوم باید پایش نزدیک‌تری انجام شود. کلید ایمنی: اطلاع‌رسانی دقیق به پزشک/آزمایشگاه و پرهیز از قطع خودسرانه دارو.
سؤالات متداول (FAQ)
۱) آیا باید قبل از هر آزمایشی ناپروکسن را قطع کنم؟
خیر. فقط برای برخی تست‌ها (مثل gFOBT و عملکرد پلاکت) ممکن است نیاز به پرهیز موقت باشد. همیشه با پزشک/آزمایشگاه هماهنگ کنید.
۲) فرق gFOBT با FIT چیست و کدام تحت‌تأثیر ناپروکسن است؟
gFOBT ممکن است با NSAIDها مثبتِ کاذب شود؛ FIT معمولاً به محدودیت دارویی/غذایی نیاز ندارد.
۳) آیا ناپروکسن می‌تواند پتاسیم خون را بالا ببرد؟
بله. در مصرف طولانی یا بیماری کلیوی، پایش پتاسیم اهمیت دارد.
۴) مصرف ناپروکسن با وارفارین یا لیتیوم چه اثری بر آزمایش‌ها دارد؟
با وارفارین خطر خونریزی بالاتر می‌رود و ممکن است پایش INR نزدیک‌تر لازم شود؛ با لیتیوم، سطح خونی دارو بالا می‌رود و اندازه‌گیری منظم ضروری است.
۵) اگر تست ادرار «مواد» مثبت شد و من ناپروکسن مصرف می‌کنم چه کنم؟
ممکن است مثبتِ کاذب باشد؛ از آزمایشگاه بخواهید تأیید با GC/MS انجام دهد.
یادآوری مهم: این مطلب جایگزین توصیه پزشکی نیست. درباره قطع/تغییر هر دارویی فقط با پزشک خود تصمیم بگیرید و دستورالعمل آزمایشگاه را دقیق دنبال کنید.
منابع :
Mayo Clinic – Naproxen (Oral Route)
Cleveland Clinic – NSAIDs Information
No. 5
۰۴/۰۶