مننژیت ویروسی: علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری

مننژیت ویروسی التهاب پرده‌های محافظ مغز و نخاع (مننژ) به‌علت عفونت ویروسی است. این شایع‌ترین نوع مننژیت است و معمولاً خودبه‌خود بهبود می‌یابد؛ اما در نوزادان و افراد با نقص ایمنی می‌تواند شدید و خطرناک باشد. اگر علائم مشکوک دارید، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

مننژیت ویروسی چیست؟

بیشتر موارد توسط انتروویروس‌ها ایجاد می‌شوند. ویروس‌های دیگر شامل هرپس سیمپلکس (HSV)، واریسلا-زُستر (آبله‌مرغان/زونا)، اپشتین‌بار، انفلوآنزا، اوریون، سرخک، ویروس‌های منتقل‌شونده از پشه مانند نیل‌غربی و به‌ندرت LCMV هستند .

چه کسانی بیشتر در معرض خطرند؟

• کودکان زیر ۵ سال (به‌ویژه نوزادان زیر یک ماه)

• افراد با سیستم ایمنی ضعیف (بیماری‌های زمینه‌ای، داروهای سرکوب ایمنی، پیوند)

• زندگی گروهی (مانند خوابگاه‌ها)، گرچه این مورد بیشتر برای مننژیت باکتریایی مطرح است
  

علائم شایع

• تب، سردرد و سفتی گردن

• تهوع، استفراغ، حساسیت به نور و خواب‌آلودگی

• در نوزادان: تحریک‌پذیری، کاهش اشتها، برجستگی فونتانل

• گاهی همراه با علائم عفونت تنفسی یا راش پوستی
  

چه زمانی باید فوراً به اورژانس مراجعه کرد؟

در صورت بروز سفتی شدید گردن، سردرد شدید، دوبینی، گیجی یا تغییر وضعیت ذهنی باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید. بدون آزمایش نمی‌توان نوع مننژیت (ویروسی یا باکتریایی) را مشخص کرد .

راه‌های انتقال

• ترشحات تنفسی و دهانی

• تماس با سطوح آلوده (به‌ویژه در کودکان)

• تماس با تاول‌های زونا یا آبله‌مرغان

• گزش پشه‌ها (مانند ویروس نیل‌غربی)

• به‌ندرت تماس با جوندگان آلوده (LCMV)
  

تشخیص

پونکسیون کمری و بررسی مایع مغزی–نخاعی (CSF) استاندارد طلایی است. در این آزمایش سلول‌ها، پروتئین و گلوکز بررسی می‌شوند و با PCR ویروس‌ها شناسایی می‌شوند. لاکتات CSF در مننژیت باکتریایی بالا است اما در نوع ویروسی معمولاً طبیعی است. کشت خون و تصویربرداری نیز گاهی لازم می‌شود.

درمان

آنتی‌بیوتیک‌ها بی‌اثرند. بیشتر بیماران با استراحت، مایعات و تب‌بر طی ۱ تا ۲ هفته بهبود می‌یابند. در موارد شدید یا پرخطر بستری لازم است. برای HSV یا VZV از داروی ضدویروس (مثل آسیکلوویر) و برای آنفلوانزا از داروهای ضدویروس مخصوص استفاده می‌شود .

پیش‌آگهی و عوارض احتمالی

اکثر بیماران بهبود کامل می‌یابند. در نوزادان یا افراد آسیب‌پذیر ممکن است مشکلاتی مانند کاهش شنوایی، اختلال حافظه یا مشکلات تعادل رخ دهد .

پیشگیری

• شست‌وشوی دست‌ها

• پرهیز از تماس نزدیک با فرد بیمار

• ضدعفونی سطوح پرتماس

• واکسیناسیون (آبله‌مرغان، آنفلوانزا، سرخک و اوریون)

• پیشگیری از نیش پشه‌ها و تماس با جوندگان آلوده
  

پرسش‌های متداول (FAQ)

آیا مننژیت ویروسی مسری است؟
بله، اما اغلب موجب بیماری‌های خفیف‌تری مانند سرماخوردگی می‌شود. فقط تعداد کمی به مننژیت مبتلا می‌شوند .

تفاوت مننژیت ویروسی و باکتریایی چیست؟
مننژیت باکتریایی شدیدتر و اورژانسی است و نیاز به آنتی‌بیوتیک دارد؛ تشخیص قطعی تنها با آزمایش CSF ممکن است .

مدت بهبودی چقدر است؟
اکثر بیماران طی ۱ تا ۲ هفته بهبود می‌یابند، هرچند خستگی ممکن است طولانی‌تر بماند .

جمع‌بندی

مننژیت ویروسی بیشتر موارد خفیف و خودمحدودشونده دارد، اما به‌دلیل شباهت علائم با مننژیت باکتریایی، مراجعه فوری به پزشک و آزمایش CSF ضروری است. رعایت بهداشت فردی، واکسیناسیون و پیشگیری از نیش پشه‌ها مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری هستند.