تومورهای استرومایی دستگاه گوارش (Gastrointestinal Stromal Tumors – GIST) نوعی نادر از تومورها هستند که عمدتاً در معده و روده ایجاد می‌شوند. این تومورها از سلول‌های بینابینی کاخال (Interstitial Cells of Cajal – ICC) منشأ می‌گیرند که در تنظیم حرکات دستگاه گوارش نقش دارند. یکی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی و درمانی برای این تومورها، نشانگر CD117 یا همان c-KIT است.
CD117 چیست و چه نقشی در تشخیص GIST دارد؟
CD117 یک پروتئین گیرنده تیروزین‌کینازی است که در سطح برخی سلول‌ها مانند ماست‌سل‌ها و سلول‌های گوارشی بیان می‌شود. در بیش از ۹۰٪ موارد GIST، این پروتئین به‌طور غیرطبیعی فعال یا بیش‌بیان می‌شود. شناسایی CD117 در نمونه‌های توموری، یکی از روش‌های اصلی برای تأیید تشخیص GIST است.
چگونه تشخیص CD117 به شناسایی GIST کمک می‌کند؟
پزشکان برای تشخیص GIST از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند، اما بررسی بیان CD117 از مهم‌ترین آن‌هاست. اگر تومور CD117 مثبت باشد، احتمال GIST بودن آن بسیار بالا بوده و می‌توان از درمان‌های هدفمند بهره برد.
روش‌های بررسی CD117 در GIST
• ایمنوهیستوشیمی (IHC)
در این روش، با استفاده از آنتی‌بادی‌های اختصاصی، وجود پروتئین CD117 در نمونه بافتی بررسی می‌شود. در صورت مثبت بودن رنگ‌آمیزی، تشخیص GIST تقویت می‌شود.
• بررسی جهش‌های ژنی
در کنار IHC، آنالیز مولکولی برای شناسایی جهش‌های ژن c-KIT یا ژن PDGFRA نیز انجام می‌شود. این جهش‌ها نقش مهمی در ایجاد GIST دارند و می‌توانند به انتخاب درمان مناسب کمک کنند.
درمان‌های هدفمند برای تومور GIST
تومورهای GIST نوعی از تومورهای نادر دستگاه گوارش هستند که بیشتر در معده و روده دیده می‌شوند. یکی از روش‌های نوین درمان این تومورها، استفاده از داروهای «هدفمند» است. این داروها به‌جای از بین بردن همه سلول‌ها، فقط سلول‌های سرطانی خاص را هدف می‌گیرند و جلوی رشد آن‌ها را می‌گیرند.
در مورد GIST، داروهای هدفمند عملکرد غیرعادی بعضی پروتئین‌ها مثل گیرنده c-KIT یا PDGFRA را مهار می‌کنند. این پروتئین‌ها در بیشتر موارد باعث رشد بیش‌ازحد تومور می‌شوند. در ادامه با مهم‌ترین داروهای هدفمند برای GIST آشنا می‌شوید:
-
ایماتینیب (Glivec)
این دارو معمولاً اولین انتخاب برای درمان بیماران مبتلا به GIST است، به‌ویژه اگر آزمایش‌ها نشان دهند که تومور دارای نشانگر CD117 مثبت است. ایماتینیب به‌خوبی می‌تواند رشد تومور را متوقف یا کند کند. -
سونیتینیب (Sutent)
اگر بدن بیمار به ایماتینیب پاسخ ندهد یا عوارض جانبی آن قابل‌تحمل نباشد، پزشک ممکن است سونیتینیب را تجویز کند. این دارو گزینه دوم درمانی به حساب می‌آید. -
رگورافنیب (Stivarga)
در مواردی که تومور به هر دو داروی قبلی مقاوم شده باشد یا بیماری پیشرفت کرده باشد، از رگورافنیب استفاده می‌شود.
این داروها با اینکه نمی‌توانند همیشه تومور را کاملاً از بین ببرند، اما در بسیاری از موارد می‌توانند رشد آن را متوقف کرده و عمر بیمار را طولانی‌تر کنند.
آیا همه GISTها CD117 مثبت هستند؟
در بیش از ۹۰٪ موارد، پاسخ مثبت است. اما در موارد نادر، GIST ممکن است CD117 منفی باشد. در این حالت، از نشانگرهای جایگزین مانند DOG1 برای تشخیص استفاده می‌شود.
نکات کلیدی در تشخیص و درمان GIST
-
تشخیص زودهنگام: می‌تواند به انتخاب درمان مؤثرتر و بهبود پیش‌آگهی کمک کند.
-
پایش مستمر بیمار: به منظور بررسی پاسخ به درمان و پیشگیری از عود بیماری ضروری است.
-
درمان شخصی‌سازی‌شده: باید بر اساس نوع جهش، محل تومور و وضعیت بیمار تنظیم شود.
جمع‌بندی
نشانگر CD117 (c-KIT) نقش بسیار مهمی در تشخیص و درمان تومورهای GIST دارد. با استفاده از روش‌های ایمنوهیستوشیمی و بررسی‌های ژنتیکی، می‌توان وجود این پروتئین را شناسایی و درمان مناسب را انتخاب کرد. استفاده از داروهای هدفمند مانند ایماتینیب، موفقیت چشم‌گیری در کنترل این بیماری داشته است، به‌ویژه زمانی که درمان بر اساس ویژگی‌های مولکولی تومور تنظیم شود.
منابع:
National Cancer Institute (NCI)
No. 72
۰۴/۰۲