ویتامین D که اغلب با سلامت استخوان شناخته می‌شود، در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تنظیم‌کننده‌های سیستم ایمنی و التهاب مزمن شناخته شده است. پژوهش‌های علمی متعدد نشان می‌دهند که سطح مناسب ویتامین D می‌تواند به کاهش التهاب سیستمیک، بهبود عملکرد عروق خونی و کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی کمک کند. در مقابل، کمبود این ویتامین با افزایش مارکرهای التهابی، فشار خون بالا، دیابت و آترواسکلروز همراه است.
ویتامین D چیست و چگونه عمل می‌کند؟
-
ویتامین D یک هورمون محلول در چربی است که از طریق تابش نور خورشید یا مصرف غذا و مکمل وارد بدن می‌شود.
-
فرم فعال آن، کلسیتریول (۱,۲۵(OH)₂D)، بر گیرنده‌هایی در سلول‌های ایمنی، قلبی، عروقی و کلیوی اثر می‌گذارد.
-
این ویتامین فراتر از تنظیم کلسیم عمل کرده و در مهار مسیرهای التهابی، تعدیل ایمنی و بهبود عملکرد دیواره رگ‌ها (اندوتلیوم) نقش مهمی ایفا می‌کند.
ارتباط ویتامین D با التهاب و بیماری قلبی
مطالعات نشان داده‌اند که سطح پایین ویتامین D با افزایش سایتوکاین‌های التهابی مانند:
-
TNF-α (فاکتور نکروز تومور آلفا)
-
IL-6 (اینترلوکین ۶)
-
CRP (پروتئین واکنشی C)
در ارتباط است. این عوامل می‌توانند باعث تخریب دیواره عروق و تسریع آترواسکلروز شوند. ویتامین D با مهار این مسیرها به کاهش التهاب مزمن و کاهش خطر سکته قلبی کمک می‌کند.
اثرات ویتامین D بر سلامت قلب و عروق
تنظیم فشار خون: با کاهش فعالیت سیستم رنین-آنژیوتانسین
کاهش مقاومت به انسولین: برای پیشگیری از دیابت نوع ۲
بهبود عملکرد اندوتلیال: مانع چسبندگی پلاکت و تشکیل لخته
کاهش هیپرتروفی بطن چپ: در بیماران با فشار خون بالا
کاهش مرگ‌ومیر قلبی: به‌ویژه در سالمندانی که دچار کمبود ویتامین D هستند
مقادیر نرمال و ایده‌آل ویتامین D
| سطح سرمی ۲۵(OH)D | وضعیت ویتامین D |
|---|---|
| < 20 ng/mL | کمبود شدید |
| ۲۰–۳۰ ng/mL | ناکافی |
| ۳۰–۵۰ ng/mL | مطلوب برای سلامت قلبی |
| > 100 ng/mL | خطر مسمومیت با ویتامین D |
برای اثر ضدالتهابی و محافظت قلبی، سطح بین ۳۰ تا ۵۰ نانوگرم در میلی‌لیتر توصیه می‌شود.
چه کسانی در معرض کمبود ویتامین D هستند؟
-
افراد با تماس کم با نور خورشید (کارمندان، سالمندان، ساکنان مناطق شمالی)
-
افراد با پوست تیره یا استفاده مداوم از ضدآفتاب
-
چاقی یا دیابت نوع ۲
-
بیماری‌های گوارشی یا کلیوی (مانند سلیاک، IBD، نارسایی کلیه)
-
زنان باردار یا شیرده بدون مصرف مکمل کافی
منابع و راه‌های افزایش ویتامین D
-
نور خورشید: ۱۵ تا ۳۰ دقیقه تماس روزانه با پوست دست‌ها و صورت
-
مواد غذایی: ماهی‌های چرب (سالمون، ساردین)، زرده تخم‌مرغ، لبنیات و غلات غنی‌شده
-
مکمل‌های ویتامین D: با توصیه پزشک، به‌ویژه در افراد پرخطر یا دارای بیماری‌های قلبی
سؤالات متداول
آیا مصرف مکمل ویتامین D از حمله قلبی پیشگیری می‌کند؟
در افراد دارای کمبود، مصرف ویتامین D ممکن است عوامل خطر قلبی را کاهش دهد، ولی جایگزین درمان اصلی نیست.
آیا ویتامین D در درمان فشار خون مؤثر است؟
بله، ولی اثر آن محدود است و باید به‌عنوان درمان کمکی استفاده شود.
آیا مصرف بیش‌ازحد ویتامین D مضر است؟
بله، دوز بالا در بلندمدت می‌تواند باعث مسمومیت، افزایش کلسیم خون و آسیب کلیه‌ها شود.
جمع‌بندی
ویتامین D نقش کلیدی در تنظیم التهاب، عملکرد سیستم ایمنی و حفظ سلامت قلب و عروق دارد. کمبود این ویتامین نه‌تنها موجب افزایش خطر بیماری‌های قلبی می‌شود، بلکه مسیرهای التهابی را نیز فعال می‌کند. با سنجش منظم سطح ویتامین D و اصلاح آن در صورت نیاز، می‌توان گامی مؤثر در پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی برداشت.
منابع :
Mayo Clinic – Vitamin D and heart health
American Heart Association – Vitamin D and CVD
No. 16
۰۴/۰۴