بارداری حالت ویژه‌ای از تعادل ایمنی است؛ بدن مادر باید از جنین محافظت کند و در عین حال، واکنش‌های دفاعی خود را حفظ کند. در برخی موارد، این تعادل کار خود را از دست می‌دهد و بیماری‌های خودایمنی از جمله همولیز اتوایمیون (AIHA) فعال می‌شوند. محور این آسیب در بسیاری از بیماران، گیرنده‌ای کلیدی به نام Fcγ Receptor است که میان آنتی‌بادی‌ها و سلول‌های ایمنی میانجی‌گری می‌کند.
Fcγ Receptor چیست و چگونه عمل می‌کند؟
گیرنده Fcγ پروتئینی سطحی است که در سلول‌هایی مانند ماکروفاژ و نوتروفیل وجود دارد و ناحیه Fc از آنتی‌بادی‌های IgG را شناسایی می‌کند. این گیرنده با اتصال به آنتی‌بادی‌هایی که روی گلبول قرمز قرار گرفته‌اند، مسیر فاگوسیتوز و تخریب سلولی را فعال می‌کند. در همولیز خودایمنی، این مکانیسم بیش‌فعال می‌شود و طحال به منبع اصلی حذف گلبول‌های قرمز سالم تبدیل می‌شود.
انواع گیرنده Fcγ و نقش آن‌ها در همولیز
۱. FcγRI (CD64):
گیرنده‌ای با میل ترکیبی بالا به IgG که تحت تأثیر سایتوکاین‌های التهابی مانند IL‑۶ افزایش می‌یابد و در همولیز بارداری فعال‌تر است.
۲. FcγRIIa و FcγRIIIa (گیرنده‌های فعال‌کننده):
باعث افزایش سیگنال‌های درون‌سلولی فاگوسیتوز می‌شوند. افزایش بیان آن‌ها در بافت جفتی مادر، حساسیت به همولیز را تشدید می‌کند.
۳. FcγRIIb (گیرنده مهارکننده):
تنها نوع بازدارنده است و در تنظیم تعادل ایمنی نقش محافظ دارد. کاهش بیان آن، سبب فعالیت بی‌وقفه سلول‌های فاگوسیتی می‌شود.
تغییرات ایمنی بارداری و تأثیر آن بر Fcγ Receptor
در بارداری، افزایش IL‑۶، IL‑۱۰ و تغییر نسبت پاسخ Th1/Th2 موجب تعدیل بیان گیرنده‌های Fcγ می‌شود:
– افزایش FcγRI و FcγRIIIa → تخریب بیشتر گلبول‌ها.
– کاهش FcγRIIb → افت توان مهار ایمنی.
– تأثیر هورمون‌های بارداری، به‌ویژه استروژن، بر تنظیم ژن‌های گیرنده Fcγ نیز به این ناهماهنگی کمک می‌کند.
پیامدهای بالینی و خطر برای جنین
در AIHA بارداری، گلبول‌های قرمز مادر توسط آنتی‌بادی و گیرنده Fcγ تخریب می‌شوند. آنتی‌بادی‌های IgG قادر به عبور از جفت هستند و در نتیجه، خطر کم‌خونی جنینی یا زردی نوزاد وجود دارد که ممکن است نیاز به تعویض خون یا درمان داخل رحمی داشته باشد.
درمان‌های هدفمند بر محور Fcγ Receptor
– کورتیکواستروئیدها: مهار تولید آنتی‌بادی‌های IgG و کاهش بیان گیرنده‌های فعال‌کننده.
– ایمونوگلوبولین وریدی (IVIg): با اشغال گیرنده Fcγ، از اتصال آنتی‌بادی‌های بیماری‌زا جلوگیری می‌کند.
– ریتـوکسیماب: مهار سلول‌های B در موارد مقاوم.
– پژوهش‌های جدید به سمت مهارکننده‌های اختصاصی Fcγ Receptor پیش می‌روند که ممکن است درمانی دقیق‌تر و ایمن‌تر در بارداری باشند.
پرسش‌های متداول
۱. AIHA بارداری چقدر شایع است؟
نادر است، اما در زنان مستعد خودایمنی یا دارای سابقه قبلی، می‌تواند رخ دهد و نیازمند مانیتورینگ تخصصی است.
۲. آیا IVIg برای جنین ایمن است؟
بله، در بیشتر بیماران بی‌خطر است و با مهار Fcγ Receptor خطر همولیز را کاهش می‌دهد.
۳. آیا AIHA بارداری پس از زایمان برطرف می‌شود؟
در بسیاری از موارد بله، اما پیگیری بالینی پس از زایمان ضروری است تا از عود جلوگیری شود.
جمع‌بندی
گیرنده Fcγ میانجی حیاتی بین آنتی‌بادی‌ها و سلول‌های ایمنی است. تغییر بیان گیرنده‌های فعال‌کننده و مهارکننده در بارداری مسیر همولیز را تشدید می‌کند. شناخت این محور در درمان هدفمند و مراقبت ایمن مادر و جنین اهمیت ویژه‌ای دارد.
منابع :
– [Autoimmune Hemolytic Anemia – Mayo Clinic]
– [Autoimmune Hemolytic Anemia – LabTestsOnline]
No.72
۰۴/۰۸
