تکنولوژی لقاح خارج رحمی (IVF) برای بسیاری از والدینی که با ناباروری مواجه هستند، امیدی ارزشمند برای فرزنددار شدن فراهم می‌کند. با این حال، نوزادان حاصل از IVF گاهی به دلایل بیولوژیک و محیطی نیازمند مراقبت و آزمایش‌های ویژه پس از تولد هستند. این آزمایش‌ها نه‌تنها برای اطمینان از سلامت عمومی نوزاد بلکه برای بررسی عملکرد اندام‌ها، رشد متابولیک و احتمال عوارض خفیف یا نادر مرتبط با فرآیند درمان باروری انجام می‌شوند.
چرا نوزادان IVF به بررسی ویژه نیاز دارند؟
مطالعات گسترده در مراکز معتبر جهانی نشان می‌دهد که نوزادان IVF در برخی موارد فیزیولوژی متفاوتی نسبت به نوزادان حاصل از بارداری طبیعی دارند. دلایل اصلی این تفاوت عبارتند از:
– تغییرات جزیی در تنظیم ژنتیکی یا اپی‌ژنتیکی طی فرآیند لقاح و رشد جنینی در آزمایشگاه
– احتمال زایمان زودرس یا وزن تولد پایین‌تر
– افزایش اندک خطر در عملکرد قلب، کلیه یا متابولیسم در اوایل زندگی
– تفاوت در تأثیرات هورمونی ناشی از درمان‌های ناباروری مادر در دوران بارداری
آزمایش‌های اولیه پس از تولد در نوزادان IVF
پزشکان بسته به شرایط بارداری، سن حاملگی، و وضعیت مادر، مجموعه‌ای از تست‌ها را برای پایش نوزاد IVF توصیه می‌کنند. این بررسی‌ها معمولاً در ساعت‌ها و روزهای نخست زندگی انجام می‌شوند.
۱. بررسی قند خون و متابولیسم
– نوزادان IVF گاهی به علت تفاوت متابولیکی یا زایمان زودرس در معرض افت قند خون (هیپوگلیسمی) قرار دارند.
– تست قند خون در ۳۰ تا ۶۰ دقیقه‌ی اول تولد و سپس هر چند ساعت تکرار می‌شود تا تعادل متابولیکی بررسی گردد.
– در صورت مشاهده‌ی کاهش قند، تغذیه زودهنگام یا درمان حمایتی آغاز می‌شود.
۲. آزمایش عملکرد تیروئید (TSH و Free T4)
– برخی مطالعات ارتباط اندکی میان درمان ناباروری و تغییرات گذرا در محور هورمونی تیروئید نوزاد را نشان داده‌اند.
– بررسی تیروئید معمولاً در غربالگری نوزادی انجام می‌شود، اما در نوزادان IVF ممکن است زودتر یا با دقت بیشتری انجام گیرد.
۳. تست‌های کبدی و بیلی‌روبین خون
– به دلیل احتمال زردی (ژوندیس) زودتر و شدیدتر در نوزادان IVF، اندازه‌گیری سطح بیلی‌روبین تام، مستقیم و غیرمستقیم ضروری است.
– عملکرد کبد با اندازه‌گیری آنزیم‌های ALT و AST و پایش وضعیت دفع صفرا ارزیابی می‌شود.
۴. تست عملکرد کلیه (BUN و Cr)
– بررسی کلیه در نوزادان IVF اهمیت بالایی دارد، زیرا در برخی از تولدهای چندقلویی یا نارس، خطر نارسایی اولیه کلیه کمی افزایش می‌یابد.
– اندازه‌گیری کراتینین و نیتروژن اوره خون برای اطمینان از عملکرد طبیعی سیستم دفع انجام می‌شود.
۵. ارزیابی قلبی و اکسیژن خون
– در برخی نوزادان حاصل از IVF، پزشکان تست اشباع اکسیژن (Pulse Oximetry) یا اکوکاردیوگرافی توصیه می‌کنند تا عملکرد قلبی و گردش خون ارزیابی شود.
– این بررسی‌ها بیشتر جنبه‌ی پیشگیرانه دارند و به‌ندرت نشانه‌ی بیماری جدی هستند.
ارتباط نتایج آزمایش‌های مادران IVF با وضعیت نوزاد
در بارداری‌های ناشی از IVF، مادران معمولاً تست‌های دقیق و مکرری انجام می‌دهند؛ از جمله بررسی هورمون‌ها، قند، فشار خون و عملکرد تخمدان‌ها. نتایج این تست‌ها برای تفسیر آزمایش‌های نوزاد اهمیت ویژه‌ای دارد:
– اگر مادر در درمان IVF سطح بالای هورمون استروژن یا پروژسترون دریافت کرده باشد، ممکن است سطح برخی هورمون‌های نوزاد در بدو تولد متفاوت باشد.
– مصرف داروهای تحریک تخمک‌گذاری می‌تواند به تغییر موقتی آنزیم‌های کبد در نوزاد منجر شود.
– افزایش خطر زایمان زودرس به معنی نیاز به بررسی دقیق قند و الکترولیت‌های خون نوزاد است.
پایش رشد و تست‌های تکمیلی پس از ترخیص
برخی پزشکان توصیه می‌کنند نوزادان IVF تا چند هفته پس از تولد تحت پیگیری ویژه باشند، شامل:
– غربالگری متابولیک (از پاشنه پا) برای تشخیص بیماری‌های ارثی نادر
– بررسی رشد و وزن در فواصل هفتگی
– کنترل عملکرد تیروئید و کبد در صورت وجود نتایج مرزی یا علائم بالینی
هدف از این مراقبت‌ها، اطمینان از تطابق کامل بدن نوزاد با محیط طبیعی خارج از رحم و پیشگیری از مشکلات احتمالی در رشد اولیه است.
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱- آیا نوزادان IVF بیشتر از نوزادان طبیعی در خطر بیماری هستند؟
در اکثر موارد، خیر. تفاوت‌ها معمولاً گذرا و وابسته به نوع زایمان یا درمان‌های دارویی مادر در دوران بارداری هستند.
۲- آیا تست‌های IVF نوزاد باید همیشه تکرار شوند؟
خیر. تنها در صورت مشاهده نتایج غیرطبیعی یا علائم بالینی ممکن است برخی آزمایش‌ها دوباره انجام شود.
۳- آیا غربالگری ژنتیکی خاصی برای نوزادان IVF لازم است؟
در صورت بارداری چندقلویی یا سابقه ژنتیکی خاص در والدین، پزشک ممکن است تست‌های متابولیک یا کروموزومی اضافی توصیه کند.
جمع‌بندی
نوزادان حاصل از لقاح خارج رحمی (IVF) در اکثر موارد کاملاً سالم هستند، اما به دلیل ویژگی‌های خاص مراحل بارداری و تولد، نیازمند توجه و پایش دقیق‌تر در روزهای اول زندگی‌اند. آزمایش‌های خونی، هورمونی و ارگانیک در این نوزادان ابزاری حیاتی برای اطمینان از سلامت کامل محسوب می‌شوند. تشخیص زودهنگام، آرامش بیشتر والدین و مراقبت حرفه‌ای از سوی تیم پزشکی، کلید تضمین آینده‌ای سالم برای این نوزادان است.
منابع :
۱. [Mayo Clinic – In vitro fertilization and newborn outcomes](https://www.mayoclinic.org)
2. [Cleveland Clinic – IVF pregnancies and postpartum neonatal testing](https://my.clevelandclinic.org)
3. [MedlinePlus – Fertility treatments and newborn health](https://medlineplus.gov)
4. [LabTestsOnline – Laboratory evaluation for IVF newborns](https://labtestsonline.org)
5. [CDC – Assisted reproduction and neonatal care guidelines](https://www.cdc.gov)
No.87
۰۴/۰۷