جفت به‌عنوان پل ارتباطی بین مادر و جنین، وظیفه‌ای بسیار مهم در تأمین مواد غذایی، اکسیژن و دفع مواد زائد دارد. اما کار جفت تنها محدود به این نقش فیزیکی نیست؛ این اندام، مجموعه‌ای از هورمون‌ها را ترشح می‌کند که برای حفظ بارداری و رشد سالم جنین ضروری هستند. یکی از مهم‌ترین این هورمون‌ها، هورمون جفتی لاکتوژن انسانی یا hPL (Human Placental Lactogen) است که از اوایل بارداری ترشح شده و در طول آن به‌طور پیوسته افزایش می‌یابد.
هورمون hPL چیست؟
hPL هورمونی پروتئینی است که توسط سلول‌های سینسیتیوترودی جفت تولید می‌شود. این هورمون ساختار و عملکردی مشابه هورمون رشد و پرولاکتین دارد و نقش‌های مهمی در تنظیم متابولیسم مادر و آماده‌سازی بدن او برای شیردهی ایفا می‌کند.
نقش‌های اصلی hPL در بارداری
– تنظیم متابولیسم مادر : افزایش مقاومت به انسولین در بافت‌های مادر برای اطمینان از تأمین گلوکز کافی برای جنین
– فزایش سطح گلوکز خون مادر: کمک به ارسال قند ساده به جفت به‌عنوان منبع انرژی اصلی جنین
– تحریک رشد بافت‌های پستان: آماده‌سازی غدد شیری برای تغذیه نوزاد بعد از زایمان
– تأثیر بر ذخایر انرژی مادر: افزایش لیپولیز (تجزیه چربی‌ها) برای تأمین اسیدهای چرب مورد نیاز رشد جنین
تغییرات سطح hPL در طول بارداری
– از هفته‌های ابتدایی بارداری ترشح hPL آغاز می‌شود.
– غلظت آن به تدریج بالا می‌رود و در سه ماهه سوم به بیشترین میزان خود می‌رسد.
– پس از زایمان، با خروج جفت، سطح این هورمون به سرعت کاهش می‌یابد.
اهمیت بالینی hPL
– سطح پایین hPL ممکن است نشانه اختلال عملکرد جفت یا مشکلات رشد جنین باشد.
– اندازه‌گیری hPL در برخی شرایط ویژه، مانند شک به محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) یا دیابت بارداری، می‌تواند اطلاعات مهمی به پزشک بدهد.
– در زنان مبتلا به دیابت بارداری، hPL نقش کلیدی در تنظیم قند خون و متابولیسم ایفا می‌کند و یکی از عوامل افزایش مقاومت به انسولین است.
ارتباط hPL با بدن مادر و جنین
- برای مادر: تطبیق سیستم متابولیک جهت اولویت دادن به نیازهای رشد جنین
- برای جنین: دریافت منابع انرژی پایدار، به‌ویژه گلوکز
- برای پستان: آماده‌سازی بافت‌های غدد شیری برای شیردهی پس از تولد
پرسش‌های متداول
۱. آیا hPL برای جنین خطرناک است؟
خیر، hPL یک هورمون طبیعی و ضروری برای رشد سالم جنین است، مگر در شرایطی که تغییر سطح آن نشانه بیماری یا اختلالی باشد.
۲. آیا می‌توان با آزمایش خون سطح hPL را اندازه گرفت؟
بله، اندازه‌گیری hPL از طریق نمونه خون مادر امکان‌پذیر است و در موارد خاص توسط پزشک درخواست می‌شود.
۳. سطح hPL در دیابت بارداری چه تغییری می‌کند؟
در دیابت بارداری، سطح hPL معمولاً بالاست و همین امر یکی از دلایل افزایش مقاومت به انسولین در مادر محسوب می‌شود.
جمع بندی
هورمون جفتی hPL یکی از مهم‌ترین هورمون‌هایی است که توسط جفت ترشح می‌شود و نقش حیاتی در رشد جنین، تنظیم متابولیسم مادر و آماده‌سازی بدن برای شیردهی دارد. بررسی سطح hPL می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره سلامت جفت و وضعیت رشد جنین ارائه دهد و در مدیریت بارداری‌های پرخطر مؤثر باشد.
منابع :
– Mayo Clinic – Placental Function and Hormones
– MedlinePlus – Pregnancy Hormones
No. 7
۰۴/۰۷
