هپاتیت B یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین عفونت‌های کبدی در سطح جهان است که میلیون‌ها نفر را مبتلا کرده و باعث مرگ‌ومیر بسیاری در سراسر دنیا می‌شود. با وجود اینکه هپاتیتB قابل پیشگیری از طریق واکسیناسیون و قابل مدیریت با روش‌های درمانی موجود است، این بیماری همچنان یکی از چالش‌های بزرگ بهداشتی محسوب می‌شود. در این مقاله، به طور جامع به بررسی هپاتیتB، اپیدمیولوژی، پاتوفیزیولوژی، علائم بالینی، روش‌های تشخیص و درمان و پیشرفت‌های اخیر در مدیریت این بیماری پرداخته‌ایم.
هپاتیت B چیست و چگونه انتقال می‌یابد؟
هپاتیتB توسط ویروس هپاتیت B (HBV) ایجاد می‌شود که به طور خاص به سلول‌های کبد حمله کرده و آن‌ها را آسیب می‌زند. این ویروس از خانواده هپادناویریده‌ها بوده و دارای ژنوم DNA است. پس از ورود به بدن، ویروس از طریق خون به کبد منتقل می‌شود و در آنجا تکثیر می‌یابد.
ویروس هپاتیت (B) می‌تواند از طریق خون، منی، و دیگر مایعات بدن فرد آلوده به فرد سالم منتقل شود. بیشترین راه انتقال آن از مادر به نوزاد در هنگام زایمان است. سایر روش‌های انتقال شامل رابطه جنسی محافظت‌نشده، استفاده از سوزن‌های آلوده و تماس با تجهیزات پزشکی آلوده هستند.
نحوه انتقال هپاتیت B
- در هپاتیتA، ویروس از طریق مدفوع به دهان منتقل می‌شود.
- در هپاتیتB، ویروس از طریق خون و مایعات بدن انتقال می‌یابد.
- در هپاتیتC، تماس با خون آلوده از طریق سوزن‌های آلوده، تماس جنسی یا بزاق عامل انتقال است.
هپاتیتB توسط ویروس نوع B ایجاد می‌شود که از طریق خون آلوده، سرنگ‌های غیر استریل، یا انتقال از مادر به نوزاد در زمان زایمان منتقل می‌شود. مهم‌ترین روش انتقال این ویروس از طریق تماس با پوست است. (اگر مادر مبتلا به هپاتیتB به نوزاد خود شیر بدهد، نوزاد دچار هپاتیت نمی‌شود.)
علائم هپاتیت B و پیشرفت بیماری
هپاتیتB می‌تواند به دو شکل حاد و مزمن بروز کند. در هپاتیتB حاد، علائم مانند تب، خستگی، درد مفاصل، ادرار تیره، زردی پوست و چشم‌ها و درد شکمی ظاهر می‌شود. بسیاری از افراد مبتلا به هپاتیتB حاد، به طور کامل بهبود می‌یابند، اما برای برخی دیگر، عفونت به صورت مزمن باقی می‌ماند و ممکن است به بیماری‌های کبدی جدی مانند سیروز و سرطان کبد (HCC) منجر شود.
شیوه‌های تشخیص هپاتیت B
برای تشخیص هپاتیتB، آزمایش‌های خون برای شناسایی نشانگرهای مختلف عفونت HBV ضروری است. آزمایش‌های اصلی شامل بررسی آنتی‌ژن سطحی هپاتیت B (HBsAg)، آنتی‌بادی سطحی هپاتیت B (anti-HBs)، و اندازه‌گیری بار ویروسی (HBV DNA) است. این آزمایش‌ها برای تعیین شدت بیماری و تصمیم‌گیری درمانی اهمیت دارند.
درمان هپاتیت B: گزینه‌ها و استراتژی‌های مدیریت
درمان این هپاتیت شامل داروهای ضد ویروسی است که به سرکوب تکثیر ویروس کمک می‌کنند. برای هپاتیتB حاد، درمان حمایتی شامل استراحت، تغذیه مناسب و هیدراسیون کافی است. اما در هپاتیتB مزمن، درمان با داروهای ضد ویروسی مانند انتکاویر، تنوفوویر و لامیوودین برای کاهش بار ویروسی و جلوگیری از پیشرفت بیماری ضروری است.
پیشگیری و واکسیناسیون هپاتیت B
برای پیشگیری از هپاتیتB، واکسیناسیون یکی از مؤثرترین روش‌ها است. واکسیناسیون آن در مراکز بهداشتی درمانی انجام می‌شود. در تمامی نوزادان، واکسیناسیون علیه هپاتیتB در زمان تولد، ۱.۵ ماهگی (یعنی یک‌ونیم ماهگی) و ۹ ماهگی صورت می‌گیرد. همچنین، طبق برنامه واکسیناسیون ملی ایران، کودکان متولد شده از سال ۱۳۷۲ به بعد باید واکسینه شوند.
واکسیناسیون به مدت پنج سال در ۹۰% افراد مصونیت ایجاد می‌کند. رعایت اصول بهداشتی، استفاده از وسایل پزشکی استریل در کلینیک‌ها، دندانپزشکی‌ها، مراکز دیالیز و انتقال خون و انجام واکسیناسیون هپاتیتB، از جمله روش‌های مؤثر در کاهش شیوع این بیماری هستند.
نتیجه‌گیری
هپاتیتB یکی از بیماری‌های خطرناک کبدی است که می‌تواند به مشکلات جدی مانند سیروز و سرطان کبد منجر شود. برای پیشگیری از این بیماری، واکسیناسیون و رعایت نکات بهداشتی اهمیت زیادی دارد. اگر فردی مبتلا شود، لازم است که تمام اعضای خانواده او نیز مورد بررسی قرار گیرند و در صورت لزوم واکسینه شوند.
منابع: