هپاتیت D (HDV یا دلتا) نوعی عفونت ویروسی کبدی است که تنها در افرادی رخ می‌دهد که هم‌زمان به هپاتیت B مبتلا هستند یا سابقه آن را دارند. به همین دلیل، HDV را «ویروس ماهواره‌ای» می‌نامند، زیرا بدون حضور HBV قادر به تکثیر نیست. این بیماری تهاجمی‌ترین شکل هپاتیت ویروسی مزمن محسوب می‌شود و می‌تواند به سرعت به سیروز و حتی سرطان کبد منجر شود. خوشبختانه، واکسیناسیون هپاتیت B بهترین راه پیشگیری از این عفونت است.
واقعیت‌های کلیدی درباره هپاتیت D
-
HDV فقط در حضور HBV ایجاد می‌شود (کو-عفونت یا سوپرعفونت).
-
سوپرعفونت روی هپاتیت B مزمن خطرناک‌تر است و سریع‌تر به فیبروز و سیروز می‌انجامد.
-
برآورد جهانی: حدود ۵٪ از مبتلایان به HBV مزمن به HDV نیز آلوده‌اند (تقریباً ۱۲ میلیون نفر).
-
واکسن اختصاصی HDV وجود ندارد، اما واکسن هپاتیت B از آن پیشگیری می‌کند.
راه‌های انتقال و افراد در معرض خطر
-
تماس با خون یا مایعات بدن: رابطه جنسی محافظت‌نشده، تزریق با سرنگ مشترک، آسیب‌های سوزنی.
-
انتقال مادر به نوزاد (نادر).
-
گروه‌های پرخطر: مبتلایان به HBV، مصرف‌کنندگان تزریقی مواد، مبتلایان به HIV، بیماران دیالیزی، کارکنان بهداشت، تماس‌های خانگی بیماران.
انواع عفونت: کو-عفونت و سوپرعفونت
-
کو-عفونت HBV/HDV: ورود هم‌زمان هر دو ویروس؛ معمولاً شدید ولی کمتر مزمن می‌شود.
-
سوپرعفونت HDV روی HBV مزمن: بسیار شدیدتر و اغلب منجر به مزمن‌شدن، سیروز یا سرطان کبد می‌گردد.
علائم هپاتیت D
-
تب، خستگی، تهوع، بی‌اشتهایی
-
درد شکم، ادرار تیره، مدفوع روشن
-
زردی پوست و چشم‌ها
-
در مبتلایان به HBV، علائم شدیدتر یا ناگهانی‌تر می‌شود.
🔹 موارد اورژانسی: درد شکم یا استفراغ شدید، زردی پیشرونده، گیجی، کاهش ادرار، خونریزی گوارشی.
عوارض احتمالی
-
سرطان کبد (کارسینوم هپاتوسلولار)
-
پیشرفت سریع‌تر نسبت به HBV تنها
روش‌های تشخیص هپاتیت D
-
تأیید ابتلا به HBV (وجود HBsAg یا HBV DNA)
-
آزمایش آنتی-HDV (IgM+IgG) برای غربالگری
-
HDV RNA برای تأیید عفونت فعال
-
ارزیابی شدت آسیب کبدی: آنزیم‌های کبدی، سونوگرافی، الاستوگرافی
🔹 توصیه سازمان‌های بین‌المللی: همه افراد HBsAg مثبت باید دست‌کم یک‌بار از نظر آنتی-HDV بررسی شوند.
درمان هپاتیت D
-
پگ اینترفرون آلفا: تنها درمان تأییدشده در بسیاری کشورها، ولی پاسخ پایدار محدود دارد.
-
بولویِرتاید (Hepcludex®): داروی جدید تأییدشده در اروپا برای HDV مزمن (هنوز در همه کشورها در دسترس نیست).
-
کنترل هم‌زمان HBV: داروهای ضد HBV مستقیماً HDV را مهار نمی‌کنند، اما مدیریت بیماری زمینه‌ای ضروری است.
-
پیوند کبد: در نارسایی پیشرفته کبدی
پیشگیری از هپاتیت D
-
واکسیناسیون هپاتیت B (برای نوزادان، کودکان و بزرگسالان در معرض خطر).
-
رابطه جنسی ایمن (کاندوم) و پرهیز از استفاده مشترک از وسایل شخصی.
-
رعایت ایمنی تزریقات و انتقال خون.
-
پیشگیری از انتقال مادر به نوزاد با واکسیناسیون و HBIG
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱) آیا واکسن هپاتیت D وجود دارد؟
خیر؛ تنها واکسن هپاتیت B می‌تواند از HDV جلوگیری کند.
۲) چه کسانی باید آزمایش شوند؟
تمام افراد HBsAg مثبت دست‌کم یک‌بار باید غربالگری شوند.
۳) آیا داروهای هپاتیت B روی HDV هم اثر دارند؟
خیر، اما برای مدیریت هم‌زمان HBV ضروری‌اند.
۴) درمان قطعی دارد؟
فعلاً خیر؛ پگ اینترفرون و بولویِرتاید برای برخی بیماران مؤثرند.
۵) تفاوت کو-عفونت و سوپرعفونت چیست؟
کو-عفونت معمولاً کمتر مزمن می‌شود؛ سوپرعفونت شدیدتر است و اغلب به بیماری مزمن و سیروز منتهی می‌شود.
منابع :
World Health Organization. Hepatitis D. WHO
Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Hepatitis D Information. CDC
No. 17
۰۴/۰۶
