ویتامین B12 (کوبالامین) یکی از ضروری‌ترین ویتامین‌های محلول در آب است که برای سلامت مغز، سیستم عصبی و تولید گلبول‌های قرمز در نوزادان حیاتی است. این ویتامین فقط در مواد غذایی حیوانی مانند گوشت، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات یافت می‌شود و نقش مهمی در رشد مغزی، خون‌سازی و متابولیسم انرژی ایفا می‌کند.
نقش‌های کلیدی ویتامین B12 در نوزادان
-
تکامل مغز و نخاع در ماه‌های حیاتی رشد
-
ساخت DNA و RNA در سلول‌های در حال تقسیم
-
پیشگیری از آنمی مگالوبلاستیک (کم‌خونی خطرناک با گلبول‌های قرمز بزرگ)
-
حفظ سطح انرژی، اشتها و رشد طبیعی جسمی و ذهنی
علل شایع کمبود ویتامین B12 در نوزادان
کمبود B12 در نوزادان عمدتاً به تغذیه یا سلامت مادر مرتبط است:
-
گیاه‌خواری مادر بدون مصرف مکمل در دوران بارداری یا شیردهی
-
سوءتغذیه یا جذب ضعیف B12 در مادر (مثلاً در بیماری‌های گوارشی مانند سلیاک، کرون)
-
اختلالات ژنتیکی جذب B12 در نوزاد
-
تغذیه انحصاری با شیر مادر که سطح B12 کمی دارد
علائم کمبود ویتامین B12 در نوزادان
علائم ممکن است تدریجی ظاهر شوند اما در صورت بی‌توجهی می‌توانند منجر به آسیب دائمی شوند:
-
تأخیر در رشد حرکتی و ذهنی
-
ضعف، بی‌حالی و کاهش اشتها
-
تحریک‌پذیری، خواب‌آلودگی غیرطبیعی
-
رنگ‌پریدگی پوست و تنفس سریع (کم‌خونی)
-
اختلال در تکامل گفتاری و شناختی در سنین بالاتر
نقش حیاتی مادر در پیشگیری از کمبود B12
در دوران بارداری:
-
مصرف مکمل بارداری حاوی دوز کافی B12
-
مشاوره تغذیه برای مادران گیاه‌خوار یا با سابقه بیماری گوارشی
-
انجام آزمایش B12 در سه‌ماهه دوم یا سوم
در دوران شیردهی:
-
ادامه مصرف مکمل B12
-
پایش علائم رشد نوزاد
-
در صورت نیاز، تجویز مکمل B12 برای نوزاد توسط پزشک
آزمایش‌های تشخیص کمبود ویتامین B12 در نوزاد
برای تأیید کمبود، پزشک آزمایش‌های زیر را توصیه می‌کند:
-
اندازه‌گیری مستقیم B12 در خون
-
اسید متیل‌مالونیک (MMA) و هموسیستئین (شاخص‌های غیرمستقیم کمبود B12)
-
CBC یا شمارش سلول‌های خونی برای تشخیص آنمی مگالوبلاستیک
✅ درمان شامل تجویز فوری مکمل B12 به‌صورت خوراکی یا تزریقی است تا از آسیب‌های عصبی دائمی پیشگیری شود.
پرسش‌های متداول درباره B12 و نوزادان
آیا گیاه‌خواری مادر خطرناک است؟
بله، در صورت عدم مصرف مکمل. گیاه‌خواری بدون برنامه تغذیه‌ای صحیح می‌تواند باعث کمبود شدید B12 در نوزاد شود.
آیا همه نوزادان نیاز به آزمایش B12 دارند؟
خیر. فقط در صورت وجود علائم کمبود یا سابقه خطر در مادر، انجام آزمایش توصیه می‌شود.
آیا شیر خشک B12 کافی دارد؟
بله، شیر خشک‌های استاندارد حاوی دوز مناسب B12 هستند. نگرانی بیشتر در نوزادان تغذیه‌شونده با شیر مادرِ دارای کمبود B12 است.
جمع‌بندی
ویتامین B12 برای رشد مغز، خون‌سازی و پیشگیری از آسیب عصبی در نوزادان حیاتی است. مادران نقش اساسی در تأمین این ویتامین دارند. با آگاهی، مصرف مکمل مناسب در بارداری و شیردهی و توجه به علائم هشداردهنده در نوزاد، می‌توان از بسیاری از مشکلات جبران‌ناپذیر پیشگیری کرد.
منابع :
Mayo Clinic – Vitamin B12 and Pregnancy
CDC – Breastfeeding and Infant Nutrition
LabTestsOnline – Vitamin B12 Test
No. 20
۰۴/۰۳
