PROM یعنی پارگی زودرس کیسه آب غشاهای آمنیوتیک قبل از شروع دردهای زایمانی؛ اگر این اتفاق پیش از ۳۷ هفته باشد، PPROM نام می‌گیرد. PROM حدود ۸–۱۰٪ و PPROM حدود ۳٪ بارداری‌ها را درگیر می‌کند. خطرات اصلی: عفونت داخل‌رحمی، زایمان زودرس و مشکلات بند ناف. تشخیص و اقدام فوری، پیامدها را بهتر می‌کند.
PROM و PPROM یعنی چه؟
-
PROM: پارگی کیسه آب قبل از شروع لیبر، در هر سن بارداری.
-
PPROM: پارگی کیسه آب < ۳۷ هفته.
-
پیامدهای بالقوه: کوریوامنیونیت (عفونت)، کندگی جفت، فشردگی/پرولاپس بند ناف و زایمان زودرس.
عوامل خطر و دلایل محتمل
-
عفونت‌های تناسلی (BV/STI) و التهاب داخل‌رحمی
-
خونریزی سه‌ماههٔ دوم/سوم
-
سیگار و مواد محرک
-
کوتاهی دهانهٔ رحم، سابقه PROM/PPROM، جراحی/بیوپسی دهانهٔ رحم
-
چندقلویی، پُلی‌هیدرامنیوس (کشیدگی بیش از حد کیسه آب)
-
به‌ندرت پس از آمنیوسنتز؛ سوءتغذیه/کم‌وزنی مادر
در بسیاری موارد علت دقیق مشخص نمی‌شود.
علائم هشدار (زمان مراجعه به بیمارستان)
-
نشت یا جهش مایع شفاف/کمرنگ از واژن (گاهی «چکه‌چکه»)
-
حس «خیس‌شدن» غیرقابل‌کنترل که شبیه ادرار نیست
-
همراهی با انقباضات، کاهش حرکت جنین یا درد
🔴 در صورت شک به پارگی کیسه آب، فوراً ارزیابی شوید.
تشخیص پارگی زودرس کیسه آب
-
معاینه با اسپکلوم و مشاهدهٔ تجمع مایع در فورنیکس واژن
-
تست نیترازین (pH قلیایی به نفع مایع آمنیوتیک)
-
الگوی سرخسی (Ferning) زیر میکروسکوپ
-
سونوگرافی برای حجم مایع و وضعیت جنین
-
در موارد خاص: ایمونواسی‌های اختصاصی (مانند PAMG-1)
نکتهٔ ایمنی: تا تصمیم نهایی دربارهٔ زایمان، از معاینهٔ واژینال با انگشت پرهیز می‌شود تا خطر عفونت کم شود.
عوارض احتمالی
-
مادر: عفونت داخل‌رحمی، کندگی جفت
-
جنین/نوزاد: فشردگی یا پرولاپس بند ناف، زایمان زودرس و عوارض نارس بودن
-
GBS: در پارگی طول‌کشیده خطر عفونت نوزادی با استرپتوکوک گروه B بالا می‌رود؛ در موارد اندیکاسیون، آنتی‌بیوتیک پروفیلاکسی داخل‌لیبر لازم است.
مدیریت بالینی بر اساس سن بارداری
≥ ۳۷ هفته (ترم)
-
حدود ۹۰٪ طی ۲۴ ساعت وارد لیبر می‌شوند.
-
القای زایمان/زایمان طی ۲۴ ساعت خطر عفونت مادر/نوزاد را کاهش می‌دهد.
۳۴ تا ۳۶+۶ هفته
-
اغلب پایان بارداری (معمولاً القا) توصیه می‌شود؛ تصمیم فردمحور با توجه به سن، علائم و ریسک عفونت.
< ۳۴ هفته (PPROM)
-
بستری و پایش نزدیک مادر/جنین
-
آنتی‌بیوتیک‌ها (کاهش عفونت و افزایش مدت بارداری)
-
کورتیکواستروئید (۲۴–۳۴ هفتگی) برای بلوغ ریهٔ جنین
-
منیزیم سولفات تا ۳۲ هفتگی برای حفاظت عصبی جنین (در صورت خطر زایمان)
-
توکولیتیک‌ها در موارد منتخب برای تأخیر کوتاه‌مدت
-
هر زمان نشانهٔ عفونت یا افت وضعیت جنین ایجاد شود → زایمان ضرورت دارد.
چطور خطر را کمتر کنیم؟
-
ترک سیگار و پرهیز از مواد
-
ویزیت‌های منظم و درمان BV/STI در صورت وجود
-
مدیریت عوامل خطر (کوتاهی دهانهٔ رحم، چندقلویی، پلی‌هیدرامنیوس) طبق نظر پزشک
-
تغذیهٔ کافی و سبک زندگی سالم
پیشگیری قطعی برای PROM وجود ندارد، اما اصلاح عوامل خطر مؤثر است.
راهنمای سریع اقدام (چک‌لیست)
-
هر نشت مایع غیرمعمول → تماس فوری با تیم درمان/مراجعه به بیمارستان.
-
ترم: اگر لیبر شروع نشد، معمولاً القای زایمان ≤ ۲۴ ساعت توصیه می‌شود.
-
PPROM < ۳۴ هفته: بستری + آنتی‌بیوتیک، کورتون، ± منیزیم سولفات؛ با هر نشانهٔ عفونت/دیسترس جنین → زایمان.
-
GBS را جدی بگیرید: در موارد اندیکاسیون، آنتی‌بیوتیک پروفیلاکسی داخل‌لیبر.
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
۱) از کجا بفهمم مایع آمنیوتیک است نه ادرار؟
مایع آمنیوتیک معمولاً شفاف و بی‌بو است، کنترل‌کردنی نیست و ممکن است پیوسته «چکه کند». تشخیص قطعی با اسپکلوم، نیترازین، سرخسی و سونوگرافی است.
۲) آیا همیشه علت مشخص است؟
نه؛ اما عفونت‌های تناسلی، خونریزی اواخر بارداری، سیگار، کوتاهی دهانهٔ رحم، چندقلویی و پلی‌هیدرامنیوس ریسک را بالا می‌برند.
۳) اگر ۳۷ هفته یا بیشتر هستم و درد ندارم؟
در اغلب موارد زایمان طی ۲۴ ساعت پیشنهاد می‌شود (القای لیبر اگر خودبه‌خود شروع نشود) تا خطر عفونت کم شود.
۴) اگر < ۳۴ هفته باشم چه می‌شود؟
در نبود نشانهٔ عفونت/خطر جنینی، مدیریت انتظاری در بیمارستان با آنتی‌بیوتیک، کورتون و گاهی منیزیم سولفات انجام می‌شود؛ با هر وخامت → زایمان.
۵) آیا نزدیکی یا معاینهٔ با انگشت بعد از PROM مجاز است؟
به‌طور کلی تا زمان تصمیم‌گیری تیم درمان، از دخول و معاینهٔ واژینال با انگشت پرهیز می‌شود؛ ارزیابی‌ها با اسپکلوم انجام می‌گردد.
جمع‌بندی
-
PROM/PPROM وضعیت شایع اما حساس است.
-
تشخیص سریع و مدیریت زمان‌مند بر اساس سن بارداری، شانس سلامت مادر و نوزاد را بالا می‌برد.
-
ترم: زایمان ≤ ۲۴ ساعت امن‌تر است. PPROM: بیمارستان، آنتی‌بیوتیک + کورتون (+/− منیزیم)، و زایمان در صورت وخامت.
-
پیشگیری قطعی وجود ندارد؛ اما ترک سیگار، درمان عفونت‌ها و پیگیری منظم خطرات را کم می‌کند.
منابع :
Mayo Clinic — Premature rupture of membranes:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/premature-rupture-of-membranes
CDC — Group B Strep (GBS) in Pregnancy:
https://www.cdc.gov/groupbstrep/clinicians/
No. 28
۰۴/۰۶