پیوند قرنیه یا کراتوپلاستی (Kerotoplasty) یکی از جراحیهای ظریف چشم است که برای جایگزینی قرنیه آسیبدیده با بافت سالم از اهداکننده انجام میشود. قرنیه، لایهای شفاف در جلوی چشم است که نقش اساسی در عبور نور و وضوح بینایی دارد. هنگامی که این لایه دچار کدورت، زخم یا نازکی شدید شود، بینایی بهطور جدی مختل میگردد و جراحی پیوند قرنیه میتواند بینایی را بازگرداند.
آزمایشها و بررسیهای ضروری پیش از پیوند قرنیه
پیش از انجام جراحی، پزشک مجموعهای از تستهای دقیق را برای اطمینان از سلامت چشم و تطابق بافتی بین بیمار و قرنیه اهداکننده انجام میدهد. هدف این تستها، آمادهسازی چشم برای پیوند و کاهش خطر پسزدگی یا عوارض پس از عمل است.
۱. ارزیابی کامل چشم
– بررسی ضخامت قرنیه (Pachymetry): اندازهگیری ضخامت قرنیه برای تعیین نوع مناسب جراحی (کامل یا لایهای).
– اسکن قرنیه (Topography): نقشهبرداری سطح قرنیه برای تشخیص شکل، انحراف یا نازکی موضعی.
– آزمایش دید و فشار چشم: تعیین میزان بینایی و بررسی وجود گلوکوم یا افزایش فشار داخل چشم.
– معاینه شبکیه و عدسی چشم: برای اطمینان از سلامت سایر اجزای بینایی پیش از جراحی.
۲. آزمایشهای عمومی بدن
– بررسی سلامت عمومی (CBC، قند خون، تستهای کلیوی و کبدی): جهت اطمینان از آمادگی بدن برای بیحسی یا بیهوشی.
– آزمایشهای ایمنی و آلرژیک: برای کاهش خطر واکنشهای پسزدگی ایمنی.
– بررسی وجود عفونت فعال (چشمی یا سیستمیک): هرگونه عفونت باید قبل از جراحی درمان شود، زیرا میتواند پیوند را تخریب کند.
۳. ارزیابیهای مربوط به قرنیه اهداکننده
پزشک با همکاری بانک چشم، مشخصات قرنیه اهداکننده را بررسی میکند:
– بررسی تاریخچه پزشکی اهداکننده و عدم وجود بیماریهای ویروسی یا باکتریایی.
– ارزیابی سلولی قرنیه با میکروسکوپ برای اطمینان از سلامت سلولهای اپیتلیال و اندوتلیال.
– تعیین مدت زمان نگهداری و کیفیت بافت پیوندی پیش از استفاده.
مراقبتها و تستهای پس از عمل پیوند قرنیه
پس از انجام پیوند، پیگیری دقیق و منظم ضروری است تا از سلامت قرنیه پیوندی و وضوح بینایی اطمینان حاصل شود. پزشک در جلسات پیگیری، چند تست خاص را اجرا میکند تا عملکرد و سازگاری قرنیه جدید بررسی شود.
۱. بررسی سلامت قرنیه پیوندی
– معاینه چشم با لامپ شکاف (Slit Lamp) جهت ارزیابی شفافیت و وضعیت بخیهها.
– بررسی وجود ورم، قرمزی یا علائم پسزدگی (مانند کاهش دید یا حساسیت به نور).
– اندازهگیری مجدد فشار داخل چشم برای پیشگیری از گلوکوم پس از عمل.
۲. آزمایشهای تکمیلی پس از پیوند
– Optical Coherence Tomography (OCT): اسکن دقیق از ساختار قرنیه برای بررسی روند ترمیم بافت.
– Specular Microscopy: ارزیابی تعداد سلولهای اندوتلیال جهت پایش سلامت قرنیه جدید.
– Topography بعد از عمل: برای سنجش اصلاح شکل قرنیه و تنظیم نمره عینک یا لنز در آینده.
۳. مراقبت و داروهای پس از عمل
– مصرف منظم قطرههای چشمی ضدالتهاب و ضدپسزدگی (کورتونی).
– جلوگیری از مالش چشم یا تماس مستقیم با آب آلوده.
– اجتناب از ورزشهای سنگین تا زمان تایید پزشک.
– مراجعه ماهانه جهت کنترل روند بهبود تا حدود شش ماه پس از عمل.
علائم هشداردهنده پس از پیوند قرنیه
در صورت بروز هر یک از این موارد باید فوراً به چشمپزشک مراجعه کرد:
– تاری یا کاهش ناگهانی بینایی
– درد یا قرمزی شدید چشم
– ترشح یا تورم اطراف چشم
– حساسیت به نور و اشکریزی مداوم
این علائم ممکن است نشانه آغاز پسزدگی پیوند یا عفونت باشند و درمان سریع میتواند از تخریب بافت پیوندی جلوگیری کند.
پرسشهای متداول (FAQ)
۱– آیا همه بیماران نیازمند پیوند قرنیه هستند؟
خیر، فقط در مواردیکه قرنیه دچار کدورت یا نازکی شدید شود و درمان دارویی یا لیزر مؤثر نباشد، جراحی توصیه میشود.
۲– مدت زمان ترمیم پس از عمل چقدر است؟
بهطور معمول بین ۶ تا ۱۲ ماه طول میکشد تا قرنیه بهطور کامل ترمیم شود و بینایی تثبیت گردد.
۳– آیا احتمال پسزدگی پیوند وجود دارد؟
بله، اما با مصرف منظم داروهای ضدپسزدگی و مراقبت دقیق، این احتمال بهشدت کاهش مییابد.
۴– چه زمانی میتوان پس از عمل از عینک یا لنز استفاده کرد؟
حدود سه تا شش ماه بعد از عمل، پس از تثبیت شکل قرنیه و تایید پزشک متخصص بیناییسنجی.
جمعبندی
پیوند قرنیه یکی از مؤثرترین جراحیها برای بازگرداندن بینایی در بیماران مبتلا به آسیب یا بیماریهای قرنیهای است. انجام آزمایشهای دقیق قبل و بعد از عمل برای حفظ سلامت چشم، کاهش ریسک عفونت یا پسزدگی و دستیابی به بهترین نتیجه بینایی ضروری است. توجه به مراقبتهای روزانه، مراجعات منظم و مصرف صحیح داروها، کلید موفقیت در طولانیمدت پس از پیوند قرنیه محسوب میشود.
منابع :
۱. Cleveland Clinic – Corneal Transplant and Recovery
۲. LabTestsOnline – Preoperative Testing for Eye Surgery
No.52
۰۴/۰۷