گلبولهای سفید خون (White Blood Cells – WBC) یکی از ارکان اصلی سیستم ایمنی بدن هستند و وظیفهی آنها دفاع در برابر عفونتها، ویروسها، باکتریها و سلولهای غیرطبیعی مانند سلولهای سرطانی است.
در آزمایش خون CBC (شمارش کامل سلولهای خون)، اندازهگیری تعداد گلبولهای سفید یکی از شاخصهای مهم تشخیص سلامت عمومی بدن است.
افزایش یا کاهش غیرطبیعی WBC میتواند نشانهی عفونت، التهاب، مشکلات ایمنی یا بیماریهای مغز استخوان باشد.
محدوده طبیعی WBC در بزرگسالان
| گروه | تعداد نرمال WBC (در هر میکرولیتر خون) |
|---|---|
| بزرگسالان | ۴,۰۰۰ تا ۱۱,۰۰۰ سلول |
| کودکان | ۵,۰۰۰ تا ۱۳,۰۰۰ سلول |
| نوزادان | تا ۳۰,۰۰۰ سلول بلافاصله پس از تولد |
علت افزایش گلبول سفید خون (لوکوسیتوز)
اگر WBC بیشتر از ۱۱,۰۰۰ در هر میکرولیتر باشد، معمولاً نشاندهندهی پاسخ بدن به یک محرک یا بیماری است.
۱. عفونتهای باکتریایی یا ویروسی
بدن در هنگام مبارزه با میکروبها یا ویروسها، گلبولهای سفید بیشتری تولید میکند. در زیرگروههای خاص WBC معمولاً تغییر دیده میشود:
- نوتروفیلها: افزایش در عفونتهای باکتریایی مثل ذاتالریه و آپاندیسیت
- لنفوسیتها: افزایش در عفونتهای ویروسی مثل سرماخوردگی، کووید یا مونونوکلئوز
- ائوزینوفیلها: افزایش در آلرژی، آسم یا انگلها
۲. التهاب یا آسیب بافتی
شرایطی مانند آرتریت روماتوئید، سوختگیها، یا آسیب عضلانی سنگین باعث التهاب و بالا رفتن WBC میشود.
۳. استرس شدید یا جراحی
استرس فیزیکی یا روانی، جراحی سنگین، و حتی زایمان ممکن است بهطور موقت موجب افزایش گلبول سفید شود.
۴. مصرف برخی داروها
- کورتونها (مانند پردنیزولون)
- داروهای تحریککننده مغز استخوان (مثل فیلگراستیم)
این داروها تولید گلبول سفید را افزایش میدهند.
۵. سرطانهای خون (لوسمی)
در لوسمی یا لنفوم، مغز استخوان بهصورت غیرطبیعی سلولهای سفید تولید میکند که ممکن است تعدادشان بسیار زیاد ولی ناکارآمد باشد.
۶. سیگار و ارتفاعات
سیگار کشیدن و زندگی در ارتفاع بالا، به دلیل کاهش اکسیژن، میتوانند باعث تولید بیشتر گلبول سفید شوند.
علت کاهش گلبول سفید خون (لکوپنی)
اگر WBC کمتر از ۴,۰۰۰ سلول در هر میکرولیتر باشد، احتمال ضعف در سیستم ایمنی وجود دارد.
۱. عفونتهای ویروسی مزمن یا شدید
ویروسهایی مانند هپاتیت، HIV، کووید، یا آنفلوآنزای شدید ممکن است تولید WBC را کاهش دهند.
۲. اختلالات مغز استخوان
- آپلازی مغز استخوان (Aplastic anemia)
- میلودیسپلازی (MDS) یا لوسمی پیشرفته
در این بیماریها، مغز استخوان قادر به تولید سلولهای خونی کافی نیست.
۳. شیمیدرمانی و پرتودرمانی
داروهای ضدسرطان و اشعه، تولید سلولهای سفید را سرکوب کرده و خطر عفونت را بالا میبرند.
۴. بیماریهای خودایمنی
در بیماریهایی مثل لوپوس (SLE) یا آرتریت روماتوئید، بدن اشتباهاً به سلولهای خود حمله کرده و باعث تخریب گلبولهای سفید میشود.
۵. کمبود مواد مغذی
کمبود ویتامین B12، فولات و مس میتواند به کاهش WBC منجر شود، چون برای ساخت DNA سلولهای خونی ضروری هستند.
۶. داروها
برخی داروها مانند:
- آنتیبیوتیکهای خاص (کلرامفنیکل، سفالوسپورینها)
- ضدتشنجها (والپروات سدیم، کاربامازپین)
- داروهای ضدتیروئید
ممکن است باعث کاهش WBC شوند.
تشخیص و پیگیری تغییرات WBC
پزشک برای تفسیر دقیق WBC، معمولاً بررسی میکند:
- الگوی تغییر انواع سلولهای سفید (نوتروفیل، لنفوسیت، مونوسیت، ائوزینوفیل، بازوفیل)
- علائم بالینی بیمار (تب، ضعف، درد، خونریزی، علائم عفونت)
- داروهای مصرفی و بیماری زمینهای
در صورت تغییر شدید یا پایدار، ممکن است آزمایشهای تکمیلی از جمله اسمیر خون محیطی، بررسی مغز استخوان یا آزمایشهای ایمنی و ویروسی درخواست شود.
چگونه سطح WBC را حفظ کنیم؟
- تغذیه متعادل شامل پروتئین، ویتامین B12، فولات و روی
- خواب کافی و کاهش استرس
- ترک سیگار
- رعایت بهداشت و واکسیناسیون جهت پیشگیری از عفونتها
- در بیماران تحت درمان سرطان یا داروهای سرکوب ایمنی، پایش منظم CBC حیاتی است.
پرسشهای متداول
آیا افزایش WBC همیشه خطرناک است؟
خیر. در مواردی مانند التهاب خفیف یا استرس ممکن است موقتاً افزایش یابد و با درمان علت زمینهای، به محدوده طبیعی بازگردد.
اگر WBC خیلی پایین باشد چه خطر دارد؟
کاهش شدید سلولهای سفید (زیر ۱,۰۰۰ سلول) خطر عفونتهای جدی باکتریایی و قارچی را بالا میبرد و نیاز به درمان فوری دارد.
آیا تغییرات WBC در دوران بارداری طبیعی است؟
بله. در سهماهه سوم بارداری معمولاً WBC کمی افزایش مییابد که واکنش طبیعی بدن است.
منابع علمی معتبر:
No. 37
۰۴/۰۹