آزمایش PTT یا aPTT (Activated Partial Thromboplastin Time) یکی از تستهای کلیدی بررسی سیستم انعقاد خون است. این آزمایش نشان میدهد خون از مسیر داخلی انعقاد با چه سرعتی لخته میشود.
افزایش یا کاهش PTT میتواند نشانهای از مصرف دارو، اختلالات انعقادی، بیماریهای زمینهای یا حتی خطای آزمایشگاهی باشد. در ادامه، علل این تغییرات را به شکلی ساده اما دقیق بررسی میکنیم.
PTT چیست و چه چیزی را نشان میدهد؟
PTT زمان لازم برای تشکیل لخته خون را از طریق مسیر داخلی و مشترک انعقادی اندازهگیری میکند.
این مسیر شامل فاکتورهای:
- VIII
- IX
- XI
- XII
است.
- محدوده نرمال PTT: معمولاً حدود ۲۵ تا ۳۵ ثانیه (بسته به آزمایشگاه)
- کاربردهای اصلی:
- بررسی خونریزیهای غیرطبیعی
- پایش درمان با هپارین
- ارزیابی قبل از برخی جراحیها
علتهای افزایش PTT (دیر لخته شدن خون)
افزایش PTT معمولاً با خطر خونریزی همراه است و اهمیت بالینی دارد.
۱. مصرف هپارین
شایعترین علت:
- هپارین وریدی یا زیرجلدی
- آلودگی نمونه خون به هپارین
۲. کمبود فاکتورهای انعقادی
مانند:
- هموفیلی A (فاکتور VIII)
- هموفیلی B (فاکتور IX)
- کمبود فاکتور XI یا XII
۳. وجود مهارکنندههای انعقادی
- آنتیبادی ضد فاکتور VIII
- مهارکنندههای اکتسابی انعقاد
۴. لوپوس آنتیکوآگولانت
- آنتیبادی خودایمنی
- PTT را بالا میبرد اما در عمل خطر لخته شدن را افزایش میدهد
۵. بیماریهای شدید کبدی
کبد محل تولید بیشتر فاکتورهای انعقادی است.
۶. DIC (انعقاد منتشر داخل عروقی)
وضعیتی خطرناک با همزمانی لخته و خونریزی.
علتهای کاهش PTT (سریع لخته شدن خون)
کاهش PTTکمتر شایع است اما میتواند نشانه حالتهای پرانعقادی باشد.
۱. التهاب شدید یا عفونت حاد
برخی فاکتورهای انعقادی افزایش مییابند.
۲. بارداری
سیستم انعقاد بهطور طبیعی فعالتر میشود.
۳. مراحل اولیه ترومبوز
در برخی افراد مستعد لختهسازی.
۴. خطاهای پیشتحلیلی
- نمونهگیری نادرست
- تأخیر در انجام آزمایش
تفسیر PTT در کنار سایر تستها
- PTTبالا + PT نرمال: اختلال مسیر داخلی (مثلاً هموفیلی)
- PTTبالا + PT بالا: بیماری کبدی، DIC یا کمبود فاکتورهای متعدد
- PTTپایین + سابقه لخته: شک به حالتهای ترومبوفیلیک
چه زمانی PTTغیرطبیعی مهم است؟
- خونریزی خودبهخود
- کبودیهای مکرر
- PTTغیرطبیعی قبل از جراحی
- سابقه لخته یا سکته مغزی
پرسشهای متداول (FAQ)
آیا PTTبالا همیشه خطرناک است؟
خیر، اما اگر همراه با خونریزی یا قبل از جراحی باشد، حتماً باید بررسی شود.
آیا PTTفقط برای هپارین استفاده میشود؟
خیر، برای تشخیص اختلالات انعقادی مادرزادی و اکتسابی نیز کاربرد دارد.
آیا PTTپایین نگرانکننده است؟
در برخی شرایط بله، بهویژه اگر سابقه لختهسازی وجود داشته باشد.
جمعبندی
PTTشاخص مهمی برای ارزیابی مسیر داخلی انعقاد است.
- افزایشPTT → احتمال خونریزی
- کاهشPTT → احتمال لخته شدن
تفسیر صحیح آن باید همیشه همراه با علائم و سایر آزمایشها انجام شود.
منابع
No. 42
۰۴/۰۹