ژیاردیازیس یک عفونت انگلی روده‌ای است که توسط انگل Giardia lamblia ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند منجر به اسهال آبکی، نفخ، دل‌پیچه و تهوع شود. تشخیص دقیق معمولاً با آزمایش مدفوع انجام می‌شود. به‌دلیل دفع متناوب انگل، گاهی نیاز است چند نمونه طی چند روز جمع‌آوری شود تا حساسیت تشخیص افزایش یابد.
چرا آزمایش ژیاردیا مهم است؟
بسیاری از میکروب‌ها می‌توانند باعث اسهال شوند و دانستن عامل دقیق برای انتخاب درمان درست ضروری است. اگر ژیاردیا در نمونهٔ مدفوع شناسایی شود، تشخیص قطعی است و پزشک می‌تواند درمان اختصاصی آغاز کند.
چه زمانی باید آزمایش مدفوع بدهیم؟
-
اسهال آبکی یا دل‌پیچه پس از سفر یا مصرف آب/غذای مشکوک
-
تداوم یا عود علائم
-
وجود موارد مشابه در اعضای خانواده یا گروه (احتمال طغیان)
-
تأخیر رشد یا کاهش وزن در کودکان
در این شرایط، پزشک توصیه می‌کند یک تا چند نمونهٔ مدفوع طی روزهای مختلف ارائه شود.
انواع آزمایش‌های مدفوع برای ژیاردیا
۱. تست‌های آنتی‌ژنی (EIA، DFA، تست‌های سریع)
-
حساس‌تر از میکروسکوپی معمول.
-
در منابع تخصصی به‌عنوان گزینه برتر (test of choice) برای تشخیص معرفی شده است.
۲. آزمون‌های مولکولی (PCR/NAAT)
-
DNA انگل را شناسایی می‌کنند.
-
در قالب پنل PCR گوارشی می‌توانند هم‌زمان چندین عامل عفونی دیگر را بررسی کنند.
۳. میکروسکوپی O&P (تخم و انگل)
-
بررسی مستقیم برای مشاهده کیست/تروفوزوئیت.
-
به‌دلیل دفع متناوب، چند نمونه لازم است.
انتخاب بهترین تست (راهنمای کاربردی)
-
شک قوی به ژیاردیا → اولویت با تست آنتی‌ژن؛ در صورت منفی بودن ولی ادامه علائم، PCR کمک‌کننده است.
-
علت نامشخص اسهال → پنل PCR چندگانه.
-
دسترسی محدود یا نیاز به بررسی انواع انگل‌ها → تست O&P با چند نمونه متوالی.
نکات مهم نمونه‌گیری
-
چند نمونه مدفوع در روزهای مختلف ارائه دهید.
-
با آزمایشگاه درباره ظرف و نگهدارنده مناسب هماهنگ کنید.
-
از مصرف داروهایی مثل بیسموت یا باریم پیش از نمونه‌گیری پرهیز کنید.
تفسیر نتایج
-
آنتی‌ژن یا PCR مثبت: وجود انگل ژیاردیا را قطعی می‌کند.
-
نتیجه منفی: عفونت را رد نمی‌کند؛ نمونه‌های تکراری یا روش حساس‌تر نیاز است.
پرسش‌های متداول
۱) اگر اولین آزمایش منفی شد چه کنم؟
سه نمونه در روزهای مختلف بدهید؛ چون انگل متناوب دفع می‌شود.
۲) آنتی‌ژن بهتر است یا میکروسکوپی؟
تست‌های آنتی‌ژنی حساس‌ترند و در منابع تخصصی به‌عنوان روش برتر توصیه شده‌اند.
۳) آیا همیشه نیاز به آزمایش است؟
گاهی پزشک بر اساس علائم و شرح‌حال درمان تجربی آغاز می‌کند، اما آزمایش می‌تواند مصرف غیرضروری دارو را کاهش دهد.
۴) آیا پس از درمان باید دوباره آزمایش داد؟
فقط اگر علائم ادامه داشت.
جمع‌بندی
-
آزمایش مدفوع پایه تشخیص ژیاردیازیس است.
-
به‌دلیل دفع متناوب، چند نمونه لازم است.
-
تست‌های آنتی‌ژنی و PCR نسبت به میکروسکوپی حساس‌تر هستند.
-
نتیجه منفی لزوماً به معنای نبود عفونت نیست.
این مطلب صرفاً آموزشی است و جایگزین ویزیت پزشک نیست. در صورت علائم شدید یا کم‌آبی، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
منابع :
CDC – Giardia Diagnosis & Treatment
Mayo Clinic – Giardia infection
No. 93
۰۴/۰۵
