کاربرد آزمایش CA 15-3 در سرطان و بیماری‌های خوش‌خیم

CA 15-3 (Cancer Antigen 15-3) یکی از نشانگرهای توموری است که از طریق آزمایش خون قابل اندازه‌گیری است. آزمایش CA 15-3 به‌طور ویژه در مدیریت و پایش بیماران مبتلا به سرطان پستان پیشرفته یا متاستاتیک کاربرد دارد. اگرچه برای غربالگری یا تشخیص اولیه سرطان استفاده نمی‌شود، اما در ارزیابی پاسخ به درمان، بررسی بازگشت بیماری و شناسایی متاستازهای پنهان بسیار مفید است.

---

CA 15-3 چیست؟

CA 15-3 یک گلیکوپروتئین مشتق‌شده از پروتئین MUC1 است؛ مولکولی که به‌طور طبیعی در سلول‌های اپی‌تلیال پستان یافت می‌شود. در بیماران مبتلا به سرطان پستان، بیان این پروتئین به شکل غیرطبیعی افزایش می‌یابد و بخش‌هایی از آن وارد گردش خون می‌شود که امکان اندازه‌گیری آن در آزمایشگاه را فراهم می‌کند.

---

کاربردهای اصلی آزمایش CA 15-3

مهم‌ترین کاربرد این آزمایش در پایش درمان بیماران مبتلا به سرطان پستان متاستاتیک است. با اندازه‌گیری سطح CA 15-3 در دوره‌های منظم، پزشک می‌تواند اثربخشی شیمی‌درمانی، هورمون‌درمانی یا درمان هدفمند را ارزیابی کرده و تغییرات احتمالی بیماری را شناسایی کند. در برخی موارد، تغییرات این مارکر حتی پیش از تصویربرداری قابل‌تشخیص است.

این مارکر در برخی دیگر از سرطان‌ها نیز ممکن است افزایش یابد، از جمله در سرطان تخمدان، ریه، لوزالمعده و پروستات. با این حال، افزایش سطح CA 15-3 مختص سرطان نیست و ممکن است در شرایط غیرسرطانی مانند بیماری‌های کبدی، التهاب لگن، آندومتریوز، بارداری یا اختلالات خودایمنی نیز مشاهده شود.

---

جدول تفسیر نتایج CA 15-3

توجه: محدوده مرجع ممکن است در آزمایشگاه‌های مختلف کمی متفاوت باشد. برخی مراکز مقدار تا ۳۵ U/mL را طبیعی در نظر می‌گیرند.

---

روش انجام آزمایش

برای انجام تست CA 15-3، نمونه خون از ورید بازو گرفته می‌شود. انجام این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد و نتیجه آن معمولاً ظرف ۱ تا ۲ روز آماده می‌شود. در بیماران سرطانی، این آزمایش به‌صورت دوره‌ای تکرار می‌شود تا روند پاسخ به درمان یا احتمال عود تحت نظر قرار گیرد.

---

محدودیت‌های آزمایش CA 15-3

اگرچه CA 15-3 در پایش سرطان پستان نقش ارزشمندی دارد، اما به‌عنوان ابزار تشخیص اولیه یا غربالگری عمومی توصیه نمی‌شود. در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از بیماران مبتلا به سرطان پستان پیشرفته نیز ممکن است سطح این مارکر افزایش نیابد. همچنین در برخی بیماری‌های خوش‌خیم یا دوران بارداری، ممکن است نتایج مثبت کاذب دیده شود. تفسیر نتیجه باید همواره با سایر یافته‌های بالینی، تصویربرداری‌ها (مانند ماموگرافی، MRI، یا PET-CT) و در صورت نیاز مارکرهای مکمل مانند CEA انجام گیرد.

---

چه زمانی پزشک این آزمایش را درخواست می‌دهد؟

پزشک در شرایط خاصی ممکن است آزمایش CA 15-3 را تجویز کند، از جمله:

• بیمار سابقه سرطان پستان دارد و تحت درمان است

• شک به عود بیماری یا متاستاز در بیمار قبلاً درمان‌شده وجود دارد

• پایش پاسخ به درمان در تومورهای اپی‌تلیالی مانند پستان یا تخمدان

• بررسی منبع متاستاز در مواردی که منشأ سرطان مشخص نیست (Cancer of Unknown Primary)

 

---

جمع‌بندی

آزمایش CA 15-3 یک ابزار حیاتی در پایش سرطان پستان پیشرفته است که به پزشکان امکان می‌دهد روند پیشرفت بیماری یا پاسخ به درمان را دنبال کنند. اما به‌تنهایی برای تشخیص یا غربالگری کافی نیست و باید در کنار سایر روش‌ها استفاده شود. آگاهی از محدودیت‌ها و عوامل مداخله‌گر در تفسیر نتایج، برای جلوگیری از تصمیم‌گیری نادرست بالینی بسیار مهم است.

منابع :

LabTestsOnline – CA 15-3 Tumor Marker

Medscape – CA 15-3 Interpretation

American Cancer Society – Tumor Markers

No. 116

۰۴/۰۲