کاندیدِمی (عفونت قارچی سیستمیک): آزمایش‌های خون و بیوپسی

کاندیدِمی به حضور گونه‌های کاندیدا در جریان خون گفته می‌شود و یکی از مهم‌ترین علل عفونت‌های بیمارستانی است. این عفونت معمولاً در بیماران بستری در ICU، دریافت‌کنندگان آنتی‌بیوتیک وسیع‌الطیف، افراد دارای کاتتر ورید مرکزی، بیماران با نوتروپنی یا پس از جراحی شکمی دیده می‌شود.
تشخیص سریع و دقیق نقش حیاتی در کاهش مرگ‌ومیر و انتخاب درمان ضدقارچی مناسب دارد. اگرچه کشت خون همچنان روش اصلی تشخیص است، اما آزمون‌های غیرکِشتی نوین (مانند بتا-دی-گلوکان و تست‌های مولکولی) می‌توانند سرعت و حساسیت تشخیص را به‌طور قابل توجهی افزایش دهند.

چه زمانی باید به کاندیدِمی شک کرد؟

• تب ماندگار با کشت‌های خون اولیه منفی در بیمار پرخطر

• وجود کاتتر ورید مرکزی، تغذیه وریدی کل، دیالیز یا جراحی شکمی اخیر

• مصرف طولانی‌مدت آنتی‌بیوتیک وسیع‌الطیف یا داروهای سرکوب‌کننده ایمنی

• شناسایی کاندیدا در نمونه‌های دیگر بدن (مانند ادرار) همراه با علائم سیستمیک

تشخیص قطعی تنها با نمونه‌گیری از خون یا محل درگیر بدن ممکن است و تعیین گونهٔ کاندیدا برای انتخاب داروی ضدقارچ ضروری است.

آزمایش‌های خون در تشخیص کاندیدِمی

۱. کشت خون (روش استاندارد اصلی)

• کاربرد: اثبات حضور کاندیدا و تعیین گونه برای هدایت درمان.

• محدودیت: حساسیت ناکامل و زمان‌بر بودن (چند روز).

• نکته: در بیماران بدحال، نمونه‌گیری تکراری برای ارزیابی پاک‌سازی خون از قارچ توصیه می‌شود.
  

۲. تست بتا-دی-گلوکان (BDG)

• چیست؟ جزء دیوارهٔ سلولی بسیاری از قارچ‌ها که در خون بیماران مبتلا به عفونت‌های تهاجمی بالا می‌رود.

• مزیت: کمک به تشخیص زودهنگام یا هنگام منفی بودن کشت خون.

• محدودیت: اختصاصیت کامل ندارد (در آسپرژیلوس و سایر قارچ‌ها هم بالا می‌رود) و نتایج باید همراه با بالین تفسیر شوند.
  

۳. آزمون‌های مولکولی و سریع (PCR و T2Candida)

• مزیت: شناسایی DNA گونه‌های شایع کاندیدا در مدت کوتاه‌تر نسبت به کشت خون.

• کاربرد: تسریع در شروع درمان هدفمند.

• محدودیت: دسترسی محدود در بسیاری از مراکز.
  

بیوپسی و نمونه‌گیری بافتی

در کاندیدیازیس تهاجمی عمقی (مانند درگیری کبد، طحال، کلیه، ریه یا استخوان)، کشت خون ممکن است منفی باشد. در این موارد:

• کشت بافت/مایع استریل: برای اثبات حضور قارچ و تعیین گونه

• هیستوپاتولوژی: نشان دادن تهاجم واقعی بافتی توسط هیف‌ها یا مخمرها

• کاربرد: در آبسه‌های کبد/طحال یا پاسخ ضعیف به درمان ضدقارچی

نکات کلیدی

• کشت خون: رکن اصلی تشخیص، اما زمان‌بر و گاهی حساسیت ناکامل

• BDG: کمک‌کننده ولی غیراختصاصی

• PCR/T2Candida: سریع و حساس؛ در مراکز مجهز ارزشمند

• بیوپسی: در موارد درگیری عمقی یا پاسخ مبهم به درمان، تشخیص قطعی می‌دهد

• تعیین گونه: انتخاب درمان ضدقارچی مؤثر را ممکن می‌سازد (مثلاً C. glabrata و C. auris مقاوم‌تر هستند).

جمع‌بندی

کاندیدِمی یک عفونت جدی و تهدیدکننده حیات است که نیاز به تشخیص سریع و درمان فوری دارد.

• کشت خون همچنان معیار طلایی تشخیص است.

• BDG و تست‌های مولکولی حساسیت و سرعت تشخیص را بهبود می‌بخشند.

• در موارد مشکوک به درگیری عمقی، بیوپسی و بررسی بافتی ضروری است.

• تعیین گونه برای انتخاب داروی ضدقارچ مناسب حیاتی است.

این مطلب صرفاً آموزشی است و جایگزین ویزیت پزشک نیست. در صورت بروز تب مقاوم یا علائم شدید باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.

منبع:

cdc.gov

No. 95

۰۴/۰۵