کورتون (پردنیزولون) یکی از داروهای پرکاربرد در درمان بیماری‌های التهابی، خودایمنی، آسم و آلرژی شدید است. با وجود اثربخشی بالای آن، یکی از عوارض شایع این دارو، افزایش قند خون است. این تغییر می‌تواند در تفسیر نتایج آزمایش خون اختلال ایجاد کند و حتی منجر به تشخیص نادرست دیابت یا پیش‌دیابت شود.
در این مقاله، به بررسی تأثیر پردنیزولون بر سطح قند خون، آزمایش‌های تحت تأثیر، و روش صحیح تفسیر نتایج می‌پردازیم.
پردنیزولون چگونه باعث افزایش قند خون می‌شود؟
کورتون‌ها از طریق چند مکانیزم زیر منجر به افزایش گلوکز خون می‌شوند:
-
تحریک تولید گلوکز در کبد (گلوکونئوژنز)
-
کاهش حساسیت سلول‌ها به انسولین (مقاومت به انسولین)
-
کاهش جذب گلوکز توسط عضلات و بافت چربی
-
در دوزهای بالا: مهار ترشح انسولین
✅ نتیجه: این اثرات به‌ویژه در ساعات صبح و بعد از غذا بیشتر دیده می‌شوند.
کدام آزمایش‌های قند تحت تأثیر قرار می‌گیرند؟
| نوع تست قند خون | تأثیر پردنیزولون |
|---|---|
| قند ناشتا (FBS) | ممکن است نرمال یا کمی بالا باشد |
| قند ۲ ساعته بعد از غذا | اغلب افزایش واضح دارد |
| HbA1c | در مصرف کوتاه‌مدت کمتر تحت تأثیر است |
| تست تحمل گلوکز (OGTT) | افزایش غیرعادی در مراحل مختلف تست |
| قند تصادفی (Random Glucose) | متغیر، بسته به زمان مصرف دارو |
چه زمانی نتایج آزمایش ممکن است گمراه‌کننده باشد؟
-
هنگام مصرف فعال پردنیزولون در زمان آزمایش
-
مصرف دوز بالا (مثلاً بیشتر از ۱۰ میلی‌گرم) به‌صورت صبحگاهی
-
در بیماران با مصرف مزمن، افزایش قند ممکن است مداوم شود
-
در نبود علائم دیابت، اما افزایش خفیف گلوکز
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
-
افراد دیابتی یا پیش‌دیابتی
-
سالمندان و افراد با سابقه خانوادگی دیابت
-
بیماران چاق یا کم‌تحرک
-
مصرف‌کنندگان دوز بالا یا بلندمدت پردنیزولون
نکات مهم برای تفسیر دقیق آزمایش قند خون
-
پزشک باید از زمان و دوز مصرف پردنیزولون مطلع باشد
-
در صورت امکان، آزمایش در روز بدون مصرف دارو انجام شود
-
مقایسه با آزمایش‌های قبلی یا تست HbA1c می‌تواند مفید باشد
-
گاهی لازم است چند آزمایش در ساعات مختلف روز انجام شود
آیا کورتون (پردنیزولون) می‌تواند منجر به دیابت دائمی شود؟
در بیشتر موارد، افزایش قند خون ناشی از پردنیزولون موقت و برگشت‌پذیر است.
اما در برخی افراد مستعد، ممکن است باعث دیابت استروئیدی شود که نیاز به درمان دائمی دارد.
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
آیا مصرف کوتاه‌مدت پردنیزولون هم نگران‌کننده است؟
در مصرف کمتر از یک هفته، معمولاً افزایش قند خون خفیف است و فقط در بیماران دیابتی نیازمند پایش دقیق‌تر است.
چه زمانی باید آزمایش تکرار شود؟
حداقل ۷۲ ساعت پس از قطع پردنیزولون، به‌ویژه اگر نتیجه قبلی غیرطبیعی بوده باشد.
آیا داروی جایگزین وجود دارد؟
در برخی بیماری‌ها می‌توان از داروهای غیراستروئیدی یا بیولوژیک استفاده کرد، ولی باید توسط پزشک تصمیم‌گیری شود.
جمع‌بندی
پردنیزولون می‌تواند به‌طور موقت یا دائم باعث افزایش قند خون شود و تفسیر آزمایش‌ها را پیچیده کند.
اگر در حال مصرف این دارو هستید، حتماً پزشک را از آن مطلع کنید، روی یک آزمایش تکی قضاوت نکنید و در صورت لزوم، آزمایش‌ها را در زمان مناسب تکرار نمایید.
منابع :
LabTestsOnline – Glucose Testing and Drug Interference
American Diabetes Association – Steroid-induced hyperglycemia
No. 53
۰۴/۰۴
